فرزاد حسین پناهی قروچای

مدل‌های شبیه‌سازی رشد و نمو گیاهی یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهایی است که امروزه به‌منظور برآورد عملکرد و بهینه کـردن عملیـات زراعی استفاده می‌شوند. به‌منظور ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر رشد و عملکرد دانه کلزا در دشت دهگلان استان کردستان از مدل CSM-CROPGRO-Canola برای شبیه‌سازی پاسخ گیاه به تغییرات آب و هوایی در سه سناریو (RCP2.6،RCP4.6 و RCP8.5) در چهار دوره زمانی 2040-2021، 2060-2041، 2080-2061 و 2100-2081 در برنامه DSSAT استفاده شد. به‌منظور واسنجی و اعتبارسنجی مدل از آزمایشات مزرعه­ای انجام شده در سال­های زراعی 97-1396 و 98-1397 استفاده شد. نتایج اعتبار سنجی مدل آب و هوایی و گیاهی بر اساس شاخص­های ارزیابی مدل نشان داد که مدل دارای دقت کافی برای شبیه­سازی متغیرهای اقلیمی و خصوصیات رشدی گیاه کلزا بود. نتایج شبیه­سازی نشان داد که خصوصیات رشدی گیاه کلزا تحت تاثیر اثر منفی تغییر اقلیم در هر سه سناریو در دوره­های زمانی مختلف قرار گرفت، به‌طوریکه صفات شاخص سطح برگ، عملکرد زیستی، شاخص برداشت و عملکرد دانه در سناریوهای تغییر اقلیم نسبت به سال زراعی مبنا (98-1397) کاهش نشان دادند. کمترین و بیشترین کاهش عملکرد دانه نسبت به عملکرد سال پایه (5309 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در سناریوی RCP2.6 در دوره زمانی 2040-2021 (5293 کیلوگرم در هکتار) با 0/3- درصد و سناریوی RCP8.5 در دوره زمانی 2100-2081 (3313 کیلوگرم در هکتار) با 58/37- درصد مشاهده شد. ارزیابی مقادیر مشاهده شده و پیش بینی شده عملکرد دانه، عملکرد زیستی، شاخص برداشت و حداکثر شاخص سطح برگ بر اساس شاخص RMSE% به‌ترتیب 11/8، 10/12، 8/64و 13/3بود. نتایج نشان داد که بیشترین اثر منفی تغییر اقلیم بر گیاه کلزا در سناریوی RCP8.5 و کمترین اثر منفی در سناریوی RCP2.6 بوده و با گذشت زمان اثر منفی تغییر اقلیم، به‌ویژه در سناریوی RCP8.5 تشدید یافت. بر اساس نتایج این تحقیق به‌منظور کاهش اثر منفی تغییر اقلیم در آینده، راهکارهایی مانند بهبود عملیات به‌زراعی، به‌نژادی‌، کارایی مصرف آب و نیتروژن برای تولید کلزا در شرایط تغییر اقلیم ضروری است.