فرزاد حسین پناهی قروچای

سابقه و هدف: در سال‌های اخیر به دلیل کمبود آب استفاده از آب‌های نامتعارف از جمله پساب پرورش ماهی برای مصارف کشاورزی افزایش یافته است. با توجه به کیفیت آب، روش آبیاری و نوع محصول می‌تواند تغییر کند. عناصر موجود در پساب ماهی با یکدیگر اثر متقابل دارند و امکان دارد افزایش یا کاهش جذب یک عنصر از طریق برگ بر عملکرد و شاخص‌های رشد تأثیر منفی داشته باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر ارائه راهکارهای بهره‌برداری از پساب ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان در سامانه آبیاری بارانی جهت تأمین آب آبیاری زراعت سیب‌زمینی و تاثیر شستشوی برگی با کیفیت مناسب بر عملکرد، درصد ماده خشک غده، قطر و ارتفاع ساقه، وزن مخصوص غده، کلروفیل، فتوسنتز، تعرق و هدایت روزنه‌ای است. مواد و روش‌‌ها: این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی شماره 2 دانشگاه کردستان، دشت دهگلان در استان کردستان به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار در تابستان سال 1398، 1399 و 1400 انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل آبیاری در دو سطح A1 (آبیاری با آب چاه) و A2 (آبیاری با پساب ماهی) و همچنین شستشوی برگ‌های گیاه در چهار سطح B1 (ده دقیقه قبل از اعمال پساب ماهی بر برگها، شستشوی برگی با آب تمیز انجام شد)، B2 (ده دقیقه بعد از اعمال پساب بر برگها، شستشوی برگی با آب تمیز انجام شد)، B3 (ده دقیقه قبل و بعد از اعمال پساب بر برگ‌ها، شستشوی برگی انجام شد)، B4 (هیچ گونه شستشوی برگی انجام نشد). جهت آبیاری از سامانه آبیاری بارانی با آبپاش‌های ریز پاشنده استفاده گردید. در انتهای فصل رشد مقادیر عملکرد غده تیمارهای مختلف اندازه‌گیری گردید. به منظور اندازه‌گیری کلروفیل برگ، از دستگاه کلروفیل متر استفاده شد. شاخص‌های مربوط به تبادلات گازی شامل میزان فتوسنتز، هدایت روزنه‌ای و تعرق توسط دستگاه قابل حمل اندازه گیری شد. داده‌ها با Rstudio تجزیه و تحلیل شد و مقایسه میانگین‌ها بر اساس آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار(LSD) در سطح 1 و 5 درصد انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد شستشوی برگها با آب تمیز تاثیر معنی‌داری بر عملکرد و سایر شاخص‌های رشد داشته است. بیشترین مقدار عملکرد، قطر ساقه، وزن مخصوص غده، مقدار قرائت شده کلروفیل‌متر، فتوسنتز، تعرق و هدایت روزنه‌ای به ترتیب 8/550 گرم در گلدان، 941/9 میلیمتر، 113/1 (g cc-1)، 59/53، 22 (μmol m-2 s-1)، 028/7 (mmol m-2 s-1) و 4439/0 (mmol m-2 s-1) بود. این مقادیر نتایج اعمال تیمار B3 بودند. همچنین بیشترین مقدار درصد ماده خشک غده سیب‌زمینی 13/30درصد و بیشترین مقدار ارتفاع ساقه 35/46 سانتیمتر بود، که حاصل اعمال تیمار B4 بود. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که پساب ماهی به نسبت آب چاه، 4/16 درصد عملکرد سیب زمینی، 67/4 درصد قطر ساقه، 72/3 درصد ارتفاع ساقه، 67/9 درصد مقدار قرائت شده کلروفیل‌متر و 40/15 درصد هدایت روزنه‌ای را افزایش داد. همچنین نتایج نشان داد تیمار B3 نسبت به B4، 78/64 درصد عملکرد، 55/39 درصد قطر ساقه، 54/48 درصد وزن مخصوص غده، 21/41 درصد مقدار قرائت شده کلروفل‌متر، 40/4 درصد فتوسنتز، 86/25 درصد تعرق و 13/10 درصد هدایت روزنه‌ای را افزایش داد. پیشنهاد می‌شود جهت افزایش عملکرد و شاخص‌های رشد استراتژی استفاده همزمان از پساب ماهی و آب تمیز در سامانه آبیاری بارانی استفاده شود.