ترکیبات آلی فرار (VOCs) ترکیباتی هستند که در ساختار خود دارای کربن آلی بوده و دارای چند هزار ترکیب مختلف می باشند. در طی چند دهه گذشته میزان انتشار و درصد آلاینده‌های فرار در هوا افزایش زیادی داشته، به گونه‌ای که این ترکیبات بعد از ذرات معلق در هوا دارای بیشترین درصد آلاینده در هوا می-باشند. بسیاری از ترکیبات آلی فرار به عنوان حلال مورد استفاده قرار می‌گیرند. قرار گرفتن در معرض ترکیبات آلی فرار مانند بنزن، اتیل بنزن، زایلن و تولوئن تاثیرات مضری از نظر بهداشتی بر سلامتی انسان می‌گذارند. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی کیفیت هوای داخل ساختمان در برخی از مشاغل از جمله مکانیکی، چاپ‌وتکثیر، چرم‌سازی، پمپ‌بنزین و ترمینال به روش نمونه برداری غیر فعال و برآورد پتانسیل خطرات سلامتی برای کارکنان می‌باشد. این پایش در آبان ماه 1400 در شهرستان سقز به مدت 15روز که برای هر کدام از مشاغل و در سه مکان مختلف از هر شغل در سطح شهر انتخاب و در هر کدام دو نمونه در داخل و دو نمونه در خارج از مکان مربوطه نصب شد. نمونه‌بردار تهیه شده از نظر ساختاری مطابق با استاندارد مورد استفاده در ساخت مدل Passam بود که در آزمایشگاه دانشگاه کردستان تولید شد. جاذب به کار رفته در این نمونه‌بردار کربن فعال بود که دو طرف آن در شیشه نمونه‌بردار توسط استات سلولز پوشانده شده بود. برای بازیابی آلایندهها از جاذب بر اساس پیشنهاد NIOSH از حلال دی‌سولفید‌کربن استفاده شد. عصاره استخراج شده به دستگاه گازکروماتوگرافی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله‌ای (FID) تزریق و میزان آلاینده سنجیده شد. نتایج نشان داد که میزان همه آلایندهها در سطح شهرستان سقز کمتر از استانداردهای سالانه ایران و WHO بود. نتایج حاصل از آنالیز‌های آماری آزمون شاپیروویلک نشان داد که در مقایسه متغیرهای داخلی و خارجی مشاغل مورد بررسی در مکانیکی غیرنرمال و در چرم‌سازی به غیر از اتیل‌بنزن همه متغیرها غیرنرمال هستند. در پمپ‌بنزین متغیر بنزن و زایلن غیرنرمال و متغیر تولوئن و اتیل‌بنزن نرمال هستند. در چاپ‌وتکثیر همه متغیرها به غیر از بنزن غیرنرمال هستند و در ترمینال متغیر بنزن غیرنرمال و تولوئن نرمال هستند. همچنین نتایج آزمون شاپیروویلک در مقایسه متغیرهای داخلی بین مشاغل مورد بررسی نشان داد که متغیرهای بنزن، تواوئن، اتیل‌بنزن و زایلن غیرنرمال هستند. همچنین این نتایج در مقایسه متغیرهای داخلی هر شغل(BTEX) نشان داد که متغیرهای مکانیکی، پمپ‌بنزین، چاپ‌وتکثیر غیرنرمال و متغیرهای چرم‌سازی و ترمینال نرمال هستند.
