هدف: با توجه به مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی، تجمع فلزات سنگین در خاک به مسأله نگرانکننده ای تبدیل شده است. از اینرو، مصرف کودهای آلی سازگار به منظور تقلیل این خطرات محیطی، امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. لذا آزمایش حاضر با هدف بررسی میزان تأثیر کاربرد کود آلی ورمی کمپوست در کاهش اثرات منفی آرسنیک بر رشد و خصوصیات فیزیولوژیک گیاه دارویی بالنگوی شهری طراحی و اجرا شد. روش پژوهش: این آزمایش به صورت گلدانی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال های زراعی 1403-1402 اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل آرسنیک (صفر و 25 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و ورمیکمپوست (0، 5، 10 و 15% وزنی خاک) بودند. به منظور آلوده سازی خاک به آرسنیک، از نمک آرسنات سدیم (NaH2AsO4) استفاده شد. بررسی برخی صفات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی (ازجمله طول ساقه و ریشه، وزن خشک بوته، محتوای کلروفیل و کاروتنوئیدها، شاخص پایداری غشا، محتوای پرولین و پروتئین های محلول، فعالیت آنزیم پراکسیداز، عناصر ماکرو و میکرو) در مرحله گلدهی انجام گرفت. یافتهها: براساس نتایج آزمایش حاضر، آرسنیک موجب کاهش رشد گیاه (طول ساقه 35%، طول ریشه 103% و وزن خشک بوته 39%)، محتوی رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل a %33، کلروفیل b %40 و کاروتنوئیدها 51%) و پایداری غشاء سلولی (23%) در مقایسه با شاهد گردید، درحالی که میزان پرولین (33%)، فعالیت آنزیم پراکسیداز (37%) و محتوی عناصر مس (36%)، نیتروژن (25%) و روی (3%) در گیاه افزایش یافت. کاربرد ورمی کمپوست و افزایش میزان مصرف آن تا غلظت 15% وزنی خاک، موجب بهبود خصوصیات رشدی (طول ساقه 47%، طول ریشه 86% و وزن خشک بوته 122%)، افزایش محتوای رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل کل 87%، کلروفیل b %65 و کاروتنوئیدها 67%)، محتوی پروتئین های محلول (40%) و جذب عناصر غذایی توسط گیاه در شرایط تنش آرسنیک و شاهد گردید. نتیجهگیری: کاربرد ورمی کمپوست (تا غلظت 15% وزنی خاک) توانست اثرات منفی آرسنیک (غلظت 25 میلی گرم در کیلوگرم خاک) را ازطریق بهبود شرایط فیزیکوشیمیایی خاک، بهبود نگهداری آب و در اختیار قرار دادن آهسته عناصر غذایی برای گیاه، تقلیل بخشد. همچنین نتایج نشان داد که اگرچه در خاک آلوده به آرسنیک، گیاه جذب آرسنیک بالایی داشت اما کاربرد ورمیکمپوست در خاک به واسطه افزایش جذب سایر عناصر معدنی نسبت به آرسنیک و کاهش اثر سمیت آن در گیاه، توانست رشد و نمو گیاه بالنگو شهری را بهبود دهد.
