بهمن بهرام نژاد

جیوه قابلیت تجمع در بافت های زنده را داشته و قابلیت بزرگنمایی زیستی در زنجیره های غذایی را دارد و از این طریق می تواند سلامت انسان ها در معرض خطر قرار دهد. مطالعات قبلی در دریاچه سد قشلاق سنندج نشان دادند که غلظت جیوه موجود در آب این سد، به سبب فرآیند های طبیعی زمین شناختی از حد مجاز بیشتر است. به همین سبب یک طرح مطالعاتی برای مقایسه سطوح غلظت جیوه کل ) (THgتجمع یافته در بافت عضلات سفید و قرمز ماهیان کپور معمولی و کپورنقره ای سد، طراحی شد. وجود ترکیبات سولفاته فراوان در بافت عضله قرمز ماهی با قابلیت ایجاد کمپلکس های نسبتاً پایداری با جیوه از یک سو، و وجود رگ های خونی فراوان که یک حامل زیستی برای انتقال و تجمع زیستی فلز جیوه به شمار می روند از سوی دیگر، این باور را پدید می آورد که سطح جیوه تجمع یافته باید در بافت عضله قرمز ماهی هایی که در معرض آلودگی به فلز سنگین جیوه هستند، بالاتر از عضله سفید باشد. برای اولین بار سعی شد تا غلظت جیوه تجمع یافته و روند تغییرات آن در بافت عضله قرمز و سفید ماهیان کپور معمولی و نقره ای به عنوان دو گونه پر مصرف در ایران مورد سنجش و مقایسه قرار گیرد. مجموعاً 48 نمونه ماهی (24 نمونه کپور معمولی + 24 نمونه کپور نقره ای) درخلال ماه های تیر تا آذر سال 1388 به صورت تصادفی از دریاچه سد قشلاق شهر سنندج صید و غلظت جیوه کل در بافتهای عضله سفید و قرمز این ماهی ها با استفاده از دستگاه پیشرفته اندازه گیری جیوه (Model, Leco 254 AMA) اندازه گیری شد. میانگین± اشتباه استاندارد THg در بافت عضلات سفید دو ماهی کپور معمولی و نقره ای به ترتیب 67/20 ± 233 و 43/26 ± 367 و برای عضلات قرمز نیز به ترتیب مقادیر 03/21 ± 227 و 22/32 ± 311 بر حسبppb یا ng g-1 وزن خشک به دست آمد. میانگین های ماهانه جیوه تجمع یافته در بافت عضله سفید دو گونه ماهی کپور معمولی و نقره ای اختلاف معنا داری از خود نشان ندادند (1926/0 P = , 29/2 =36, 5(F، درحالیکه میانگین THg تجمع یافته در بافت عضله سفید ماهی کپور نقره ای به صورت معناداری بیشتر از ماهی کپور معمولی بود (0068/0 P = , 70/19 =36 ,1(F. در ادامه میانگین های ماهانه وکل جیوه تجمع یافته در بافت عضله قرمز در دو گونه ماهی، در خلال ماه های مطالعه اختلاف معنی داری را نشان ندادند (3366/0P=, 49/1= 36 , 5 (F و (1499/0P= , 89/2= 36 , 1F). غل