به منظور ارزیابی روابط منبع و مخزن در ارقام مختلف گندم دیم تحت تأثیر آبیاری تکمیلی ، تحقیقی به صورت سه آزمایش جداگانه فاکتوریل بر اساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل ارقام گندم (سرداری، آذر2، ریژاو، سیروان و هما)، تیمارهای دست کاری منبع و مخزن (شاهد، سایه دهی سنبله، حذف 50 درصد سنبله، حذف کامل برگ ها و حذف برگ پرچم) و آبیاری تکمیلی (بدون آبیاری، آبیاری در مرحله گلدهی و آبیاری در مراحل گلدهی و دانه بندی) بودند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که آبیاری تکمیلی سبب افزایش عملکرد دانه در همه ارقام نسبت به شرایط بدون آبیاری شد. واکنش ارقام نسبت به تیمارهای مختلف دستکاری منبع و مخزن متفاوت بود به طوری که نتایج نشان داد که همه ارقام تحت شرایط بدون آبیاری دارای محدودیت منبع بودند در حالی که در شرایط آبیاری تکمیلی فقط رقم آبی (سیروان) محدودیت منبع داشت. تیمار سایه دهی سنبله سبب چروکیدگی دانه ها و در نتیجه کاهش عملکرد دانه نسبت به شاهد شد. در تیمار حذف 50 درصد سنبله، به دلیل افزایش مواد پرورده در دسترس دانه های باقی مانده، عملکرد دانه نسبت به شاهد و سایر تیمارها افزایش معنی داری را به همراه داشت. در برخی ارقام عملکرد دانه در تیمار حذف برگ ها نسبت به شاهد اختلاف معنی داری نشان نداد که بیان گر نقش مهم انتقال مجدد ساقه و خوشه تحت شرایط محدودیت منبع ناشی از تنش های محیطی آخر فصل بود.
