نخود به عنوان سومین محصول در بین حبوبات در جهان مطرح است. عملکرد نخود در ایران تقریبا نصف متوسط عملکرد جهانی است. کمبود آب در طول گلدهی و غلاف دهی و پر شدن دانه تنش خشکی انتهایی مهمترین عامل کاهش عملکرد نخود در ایران است. در این تحقیق به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر سرعت و دوام پر شدن دانه و ارتباط آن با عملکرد 19 ژنوتیپ نخود در قالب آزمایش کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در بهار 91 دو شرایط دیم و آبیاری کشت گردید. میزان عملکرد دانه در متر مربع، وزن صد دانه، تعداد دانه در بوته، سرعت و دوام پر شدن دانه اندازه گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سطوح رطوبتی (دیم و آبیاری) و نیز ژنوتیپ اثر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده داشته و در شرایط دیم میزان این صفات کاهش یافته است. نتایج نشان داد که بیشترین میزان سرعت پر شدن دانه (میلی گرم در روز در دانه) در هر دو شرایط دیم و آبیاری مربوط به ژنوتیپ 19 (بیونیج) بود و کمترین آن مربوط به ژنوتیپ ILC 8262 و در شرایط آبیاری کامل بود. دوام پر شدن دانه نیز به طور کلی در تمام ژنوتیپ ها در شرایط آبیاری طولانی تر از شرایط دیم بود و ژنوتیپ ها در هر دو شرایط تنوع قابل توجهی نشان دادند. در شرایط دیم بیشترین مقدار وزن دانه در متر مربع مربوط به ژنوتیپ بیونیج بود. در شرایط آبی نیز ژنوتیپ های SEL96TH11439 و بیونیج بیشترین وزن دانه در متر مربع را به خود اختصاص دادند. به طور کلی کمبود آب در شرایط دیم، میزان وزن دانه در متر مربع را تا 69% کاهش داد. از نظر صفت تعداد دانه در بوته نیز ژنوتیپ های پیروز و بیونیج در هر دو شرایط دیم و آبی، بیشترین تعداد دانه در بوته را داشتند. ژنوتیپ بیونیج در هر دو شرایط دیم و آبیاری کامل، بیشترین وزن صد دانه را دارا بود. ضرایب همبستگی بین صفات مورد نظر در هر دو شرایط دیم و آبیاری نشان داد که سرعت و دوام پر شدن دانه بیشترین همبستگی مثبت را با وزن صد دانه داشته و رابطه منفی و معنی داری بین دوام و سرعت پر شدن دانه مشاهده گردید. وزن صد دانه نیز رابطه منفی و معنی داری با تعداد دانه در بوته داشته و تعداد دانه در بوته بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در متر مربع داشته است.
