اسعد معروفی

گیاه آوندول با نام علمی Smyrnium cordifolium، گیاهی دیپلوئید با 22 کروموزوم، دو ساله و متعلق به خانواده ی چتریان است که در ارتفاعات زاگرس در غرب و جنوب غربی ایران می روید. با توجه به افزایش استفاده از گیاهان دارویی و به ویژه آوندول نگرانی از انقراض این گیاه در مناطق مورد استفاده بسیارزیاد است. کشت بافت گیاهی توانسته است برای بسیاری از گونه ها از جمله گونه های در حال انقراض یک روش مناسب تکثیر باشد. برای این منظور کشت ریزنمونه های ریشه، هیپوکوتیل و کوتیلدون گیاه دارویی آوندول در شرایط درون شیشه ای تحت 12 ترکیب هورمونی مختلف (BAP در ترکیب NAA، BAP در ترکیب با 2,4-D، TDZ در ترکیب با NAA و TDZ در ترکیب با IBA) در غلظت های مشخص بررسی شد. نتایج حاصل از آنالیز داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی نشان داد که تیمارهای هورمونی 2 میلی گرم بر لیتر BAP در ترکیب با 1 میلی گرم بر لیتر 2,4-D و 1 میلی گرم بر لیتر TDZ در ترکیب با 5/0 میلی گرم بر لیتر IBA بهترین ترکیبات هورمونی در القای کالوس زایی از ریزنمونه ریشه و تیمارهای هورمونی 2 میلی گرم بر لیتر BAP در ترکیب با 1 میلی گرم بر لیتر 2,4-D و 3 میلی گرم بر لیتر BAP در ترکیب با 5/0 گرم بر لیتر 2,4-D بهترین ترکیبات هورمونی در القای کالوس از ریزنمونه هیپوکوتیل بود. ریزنمونه های کوتیلدون تحت تیمارهای هورمونی کالوس زایی معنی داری نداشتند. به علاوه در ریزنمونه های ریشه و کوتیلدون هیچ گونه پاسخ به باززایی مشاهده نشد. بنابراین بهترین ریزنمونه در رابطه با باززایی درون شیشه ای، ریز نمونه هیپوکوتیل بود که بالاترین میزان باززایی در ترکیب هورمونی 1 میلی گرم بر لیتر TDZ در ترکیب با 05/0 میلی گرم بر لیتر IBA حاصل شد. نتایج این تحقیق اولین مطالعه کشت بافت صورت پذیرفته روی گیاه دارویی آوندول بود که به طور موفقیت آمیزی کالوس زایی و باززایی در این گیاه انجام شد. باززایی درون شیشه ای یکی از ابزار لازم برای اصلاح گیاهان از طریق تغییر در سطح پلوئیدی و فرآیند انتقال ژن و به علاوه حفظ ذخایر ژنتیکی از طریق تکثیر گیاهان در معرض انقراض است که یافته های این تحقیق می تواند در چنین مطالعاتی مورد توجه واقع شود.