القاء جهش یک روش اصلاحی آسان و پایدار برای بهبود محصول و ایجاد تنوع ژنتیکی جهت معرفی ارقام گیاهی جدید است. به این منظور تحقیق در دو آزمایش مجرا صورت گرفت. در پژوهش حاضر، ابتدا آزمایشی جهت بهینه سازی تکثیر درون شیشه ای دو گونه داوودی شامل C. morifolium (Homa, Delkash, Arina, Fariba2) و گونه بومی (C. coccineum) از طریق اندام زایی مستقیم، غیر مستقیم و جنین زایی غیرجنسی انجام شد. به دنبال این مطالعه به منظور القای جهش در شرایط درون شیشه ای در ارقام هما، دلکش، آرینا و فریبا2 با استفاده از اتیل متان سولفونات (EMS) (0، 125/0، 25/0 و 5/0%) از قسمت های برگ (1×1 سانتی متر) به عنوان ریزنمونه جهت به دست آوردن موتانت های جدید استفاده شد. BAP در غلظت های صفر، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر و NAA در غلظت های صفر، 05/0، 1/0 و 2/0 میلی گرم در لیتر جهت القای اندام زایی مستقیم و غیر مستقیم در ریزنمونه های نوک شاخه های انتهایی استفاده شد. جهت مطالعه القای کالوس و جنین زایی غیرجنسی، ریزنمونه های جوان برگ بر روی محیط کشت MS حاوی BAP (صفر، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر) و 2و4-دی (صفر، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر) کشت شدند. باززایی مستقیم شاخه از ریزنمونه های نوک شاخه های انتهایی ارقام هما، دلکش، آرینا و همچنین در گونه بومی C. coccineum مشاهده شد. بالاترین تعداد شاخه ها از طریق اندام زایی مستقیم (78/13 و 89/8 شاخه در هر ریزنمونه به ترتیب برای C. coccineumو هما با 2 میلی گرم در لیتر BAP و 05/0 میلی گرم در لیتر NAA مشاهده شد. در هر دو گونه، بالاترین فراوانی تشکیل کالوس و جنین زایی روی محیط کشت حاوی 2 میلی گرم در لیتر 2و4-دی و 2 میلی گرم در لیتر BAP بدست آمد و لذا برای هدف اصلی تحقیق (القای جهش) استفاده شد. در مجموع 2082 گیاهچه تحت تیمار EMS در شرایط کشت درون شیشه ای تولید شد و در پایان 58 موتانت شامل 28 موتانت برگ و 32 موتانت گل برای تغییرات فنوتیپی و مولکولی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. چند شکلی ژنتیکی در میان جهش یافته ها و والدین آنها با استفاده از نشانگرهای ISSR و IRAP شناسایی شد. با افزایش غلظت EMS، میزان بقا ریزنمونه ها کاهش یافت. طیف گسترده ای از تغییرات خاص فنوتیپی در برگ و گل در چهار رقم مورد مطالعه، نشان دهنده کارایی EMS در ایجاد تنوع ژنتیکی و جهش های مورد نظر بود. موتانت ها در اندازه و شکل برگ، ارتفاع بوته، روز تا گلدهی، قطر گل، رنگ و اندازه گلچه های شعاعی متفاوت بودند. آغازگرهایIRAP و ISSRتوانستند جهش های گل داودی را بر اساس رقم و تا حدودی بر اساس غلظت EMS مورد استفاده طبقه بندی کنند و اثربخشی خود را در تمایز موتانت های واقعی تایید کنند که به انتخاب اولیه و کاهش اندازه جمعیت جهش یافته کمک می کند. در کل، نتایج ما نشان داد که یافتن واکنش بهتر ریزنمونه ها به جنین زایی یا اندام زایی در یک رقم ویژه به یک ترکیب هورمونی نقش مهمی را در کارآیی تکثیر درون شیشه ای گونه های داوودی، بازی می کند. همچنین جهش ناشی از EMS در شرایط درون شیشه ای می تواند یک ابزار امیدوار کننده جهت کمک به برنامه های اصلاحی تولید ارقام جدید گل داودی باشد.
