هدف پژوهش حاضر، شناسایی عناصر جهان های متن در داستان «قضیه داستان باستانی یا رومان تاریخی»، اثر هدایت، بوده که اثری هدفمند در راستای توصیف وضعیت اسفناک جامعۀ موجود است. این جستار با اتخاذ چارچوب انگارۀ جهان های متن ورث (1999) در تلاش است که عناصر سازندۀ جهان های متن را در داستان مذکور شناسایی و آن ها را بر اساس لایه های سه گانۀ معنایی جهان گفتمان، جهان متن و جهان های زیرشمول در این انگاره واکاوی نماید. بررسی ها نشان داد که نویسنده از عنصر «زمان» برای ایجاد تعلیق در داستان استفاده کرده و مدام داستان را در زمان های متفاوت به جریان می اندازد تا مخاطب خود را در تعلیق نگه دارد. این در حالی است که شخصیت ها، مکان ها و اشیاء کاملاً مشخص هستند و تعلیقی در آن ها دیده نمی شود. نتایج نشان داد که گزاره های نقش گستر به کاررفته در جهان متنِ این داستان عموماً توصیفی اند، زیرا نویسنده باید برای القای تصویر، توصیف کند و خواننده نیز برای برقراری ارتباط با داستان باید تصویرسازی کند. همچنین، از نظر جهان-های زیر شمول نیز در این داستان، اشارۀ مکانی چندان پررنگ نیست و در عوض نویسنده بیشتر بر زمان تأکید دارد. یافته ها نشان داد که با بهره-گیری از انگارۀ جهان های متن می توان به ابعاد و لایه های پنهان داستان دست یافت.
