زاهد شریفی

پیشرفت های فنی کشاورزی طی چند دهه گذشته باعث بروز پیامدهای نامطلوب بوم شناختی، اجتماعی، اقتصادی و کاهش کارایی مصرف نهاده ها شده است. راهبردهای رایج مبتنی بر فناوری نه تنها مشکلات موجود را حل نکرده است، بلکه در بسیاری از موارد و به ویژه در کشورهای در حال توسعه پیامدهای نامطلوب تری به دنبال داشته و باعث به حاشیه رانده شدن جوامع روستایی و بهره گیری کشاورزان از عملیات و فرآیندهایی شده است که آسیب هایی جدی به کیفیت بوم نظام های کشاورزی آنان وارد ساخته است. بنابراین به نظر می رسد باید الگوی فکری غالب بر نظام های رایج کشاورزی را تغییر داد و به سمت طراحی نظام های کشاورزی مبتنی بر پایداری حرکت کرد. به نظر می رسد کشاورزی زیستی این خواسته عمومی را برآورده سازد. گرچه تولید محصولات کشاورزی با استفاده از مواد آلی و بدون کاربرد مواد شیمیایی از سابقه بسیار طولانی برخوردار است، ولی جنبش نوین کشاورزی زیستی که بر اساس تولید محصولات غذایی بدون استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی است و به علاوه مقررات و استانداردهای خاص خود را دارد از سابقه چندانی برخوردار نیست. این استانداردها توسط سازمان های بین المللی چون سازمان بین المللی استاندارد، فدراسیون بین المللی جنبش کشاورزی زیستی و کدکس آلمنتاروس تدوین می شود. در کشاورزی زیستی علاوه بر جنبه های فناوری آن به مسائل اجتماعی - اقتصادی و اخلاقی تولیدات غذایی نیز توجه می شود. امروزه، رشد سریع فروش این نوع محصولات که از سال 1990 تاکنون در سطح جهان به 20 تا 25 درصد در سال رسیده است، منجر به گسترش فعالیت های زیادی در تولید، فرآوری، پژوهش، تدوین مقررات و توافق های تجاری در ارتباط با این محصولات شده است. ارزش تجاری محصولات زیستی در سال 2001 به 20 میلیارد دلار رسید و سهم این محصولات از کل فروش محصولات غذایی حدود 2٪ در آمریکا و 1 تا 5٪ دراتحادیه اروپا است. امروزه تجارت محصولات گواهی شده زیستی در 130 کشور جهان انجام می شود. در سال 2003 حدود 23 میلیون هکتار زیر کشت این نوع محصولات در سطح جهان بوده است. شواهد زیادی حاکی از برتری کشاورزی زیستی بر کشاورزی رایج از جنبه های مختلف زیست محیطی، مقاومت در برابر آفات و بیماری ها و افزایش تنوع زیستی، کاهش گرمایش زمین و غیره است. البته مشکلاتی چون آلودگی میکروبی مواد غذایی و کاهش عملکرد این نوع محصولات نیز ذکر شده است. کاه