کیفیت نیروی انسانی، از جمله عوامل مؤثر بر تخریب محیط زیست میباشد. برپایه بررسیهای انجام شده، آلودگی هوا تحتتأثیر مقادیر دوره قبل از خود است و برای بررسی آن، باید از مدل پویا استفاده شود. بر این اساس در مطالعه حاضر، با استفاده از روش GMM در سریهای زمانی، اثر سرمایه انسانی بر آلودگی هوای ایران را طی دوره زمانی 1398-1360 مورد ارزیابی قرار میگیرد. سرمایه انسانی، متغیری پنهان در اقتصاد بوده و معمولاً پراکسیهای جایگزین بهجای آن استفاده میشود. در مقاله حاضر، ابتدا مانند اغلب مطالعات قبلی، مدل تحقیق با استفاده از پراکسی متوسط سالهای تحصیل (به عنوان شاخص سرمایه انسانی) تخمین زده شد که نتایج، حاکی از عدم معنیداری آماری و ناسازگاری تئوریک ضرایب برآوردی میباشد. بر اساس مبانی نظری، استدلال میشود که شاخص سرمایه انسانی، علاوهبر جنبه آموزش، تحتتأثیر جنبههای دیگر مانند مهارت و بهداشت نیز قرار دارد. بنابراین در این مقاله، با استفاده از منطق فازی، شاخصی برای سرمایه انسانی در اقتصاد ایران ساخته شده که سه جنبه اصلی (آموزش، مهارت و سلامت) سرمایه انسانی را در نظر بگیرد. نتایج تخمین مدل آلودگی هوا با استفاده از شاخص برآوردی سرمایه انسانی، نشان داد که بهبود سطح سرمایه انسانی، اثر منفی بر آلودگی هوا داشته است. پس با افزایش سرمایه انسانی و بهبود کیفیت نیروی انسانی، میتوان انتظار داشت که آلودگی هوا و تخریب محیط زیست کاهش یابد. همچنین شهرنشینی، صنعتی شدن، آزادی تجاری، رشد اقتصادی، آلودگی دوره پیش، اثر مثبت و معناداری بر آلودگی هوا دارند.
