یاور وفائی

گیاهان دارویی و اسانس‌دار خانواده نعناعیان بخاطر انعطاف اکولوژیکی بالایی به اقلیم‌های مختلف به عنوان یکی از ذخایر ژنتیکی مهم گیاهان به حساب می‌آیند. بررسی تنوع در ژرم‌پلاسم‌های گیاهی قدمی بنیادی در برنامه‌های به‌نژادی و همچنین مدیریتی ژرم‌پلاسم به شمار می‌آید. Mentha longifolia که در زبان فارسی به نام پونه شناخته می‌شود، یک گیاه دارویی با قدمتی طولانی است از حدود 2 هزار سال قبل گونه‌های مختلف آن به صورت دارویی و ادویه‌ای مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به اینکه اطلاعات کمی از سطح تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ‌های پونه مناطق مرزی ایران و عراق وجود دارد و نیز با عنایت به همجوار بودن نواحی غربی ایران و کردستان عراق و امکان وجود تبادل و جریان ژنی بین گونه‌های پونه بررسی تنوع ژنتیکی بین پونه‌های این مناطق می‌تواند اطلاعات سودمندی از روابط آن‌ها بدهد به همین دلیل آزمایشی با هدف بررسی تنوع ژنتیکی 20 ژنوتیپ مورد مطالعه اجرا شد. ابتدا مناطق اصلی رویش پونه وحشی در غرب ایران و اقلیم کردستان عراق شناسایی و نمونه‌ها همراه با خاک ریشه به آزمایشگاه بیوتکنولوژی گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشگاه کردستان منتقل شد. سپس با روش CTAB استخراج DNA صورت گرفت و به کمک 10 آغازگر ISSR تمایز ژنتیک بین آن‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که داد که جمعیت‌های عراق در کنار جمعیت‌های کردستان قرار گرفت و این نشان دهنده‌ی این است که این جمعیت‌ها از نظر ژنتیکی باهم مرتبط بوده و می-توان گفت عوامل متنوع می‌تواند در پراکنش این‌ها نقش داشته باشد. تشانگر مورد استقاده در این آزمایش با استفاده از گروه‌بندی به دو روش تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مختصات اصلی، ژنوتیپ-های مورد مطالعه پونه وحشی در بیشتر موارد مطابق با فاصله و پراکنش جغرافیایی در شش گروه از هم تفکیک کرد. با توجه به اینکه نشانگر مورد استفاده در این تحقیق دارای چندشکلی قابل قبولی بود. از این رو می‌توان از این نشانگر در مطالعات آینده استفاده کرد.کارایی نشانگری، نشانگر مورد مطالعه نشان داد که این نشانگر به‌خوبی توانسته که ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را از هم تفکیک کند و تمایز ژنتیکی آن‌ها نشان دهد. همچنین شاخص محتوای اطلاعات چندشکل در این مطالعه برابر با 269/0 بوده است که نشان‌دهنده‌ی توانایی متوسط این نشانگر است. همچنین آغازگرهای UBC-873 و UBC-825 دارای بالاترین مقدار محتوای اطلاعات چند شکل می‌باشد که نشان‌دهنده‌ی کارایی بالای این آغازگر است.