تنش کم‌آبی با توجه به مدت زمان، دوام و اندازه کمبود آن، بر جذب عناصر معدنی در خاک و خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه اثرات منفی دارد که در نهایت به کاهش رشد و عملکرد گیاهان تحت این شرایط منجر خواهد شد. لذا با هدف بررسی تأثیر محلول پاشی برخی از عناصر ریزمغذی و نانو کود کربن بر رشد، عملکرد و کیفیت دانه گیاه سیاه‌دانه (Nigella sativa L) در کاهش اثرات کمبود آب آزمایشاتی در سال 1400 انجام گرفت. آزمایش اول در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار به صورت گلدانی دو بار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام شد. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از رژیم‌های آبیاری در دو سطح، شامل آبیاری به میزان 60 و100 درصد ظرفیت زراعی خاک و محلول‌پاشی در پنج سطح، شامل محلول پاشی با آهن + روی، آهن + بور، روی + بور، آهن + روی + بور، آهن + روی + بور + نانوکود کربن (غلظت محلول‌پاشی آهن 4 در هزار، روی 3 در هزار، بور 2 در هزار و کود نانو کربن با دوز 200 میلی‌گرم بر لیتر). آزمایش دوم به منظور بررسی اثر تغذیه گیاه مادری توسط ریزمغذی‌ها و نانوکود کربن دار بر کیفیت زراعی دانه به دست آمده در آزمایش اول، در شرایط آزمایشگاه و به صورت طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش محتوی نسبی آب برگ، محتوی رنگیزه های فتوسنتزی و آنتوسیانین گردید. محلول پاشی گیاه سیاه دانه توسط عناصر ریزمغذی و نانوکود کربن تحت شرایط گلخانه ای موجب بهبود مقادیر صفات مذکور در مقایسه با تیمار شاهد گردید. همچنین محلول پاشی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد اسانس را در هر دو سطح آبیاری مورد مطالعه به طور معنی داری افزایش داد. بالاترین عملکرد دانه در تیمار محلول پاشی آهن + روی + بور + نانوکود کربن تحت شرایط آبیاری به‌میزان 100 درصد ظرفیت زراعی، و بیشترین عملکرد بیولوژیک نیز در تیمار محلول‌پاشی آهن + روی + بور در همین سطح آبیاری به دست آمد. نتایج حاصل از آزمایش بررسی بذور برداشت شده از گلخانه نیز نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش صفات مربوط به جوانه زنی شد. همچنین نتایج حاکی از برتری تیمارهای محلول پاشی آهن + روی + بور + نانوکود کربن و آهن + روی + بور در بهبود معنی دار صفات سرعت جوانه زنی، شاخص طولی قدرت بذر، طول و وزن ریشه چه و وزن خشک ساقه‌چه در دو سطح آبیاری به میزان 60 و 100 درصد ظرفیت زراعی در مقایسه با سایر تیمارها بود.
