یوسف سهرابی

به منظور ارزیابی تأثیر روش های خاک ورزی روی برخی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه چهار رقم نخود در شرایط دیم، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. خاک ورزی در سه سطح شامل تیمارهای بدون خاک ورزی (کشت مستقیم)، حداقل خاک ورزی و خاک ورزی رایج به عنوان فاکتور اصلی و ارقام نخود شامل چهار رقم آسکان، منصور، عادل و گکسو از تیپ کابلی، به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که بیشترین محتوای نسبی آب برگ قبل از گلدهی به رقم آسکان تحت تیمار خاک ورزی شخم حداقل و شخم رایج تعلق داشت. رقم آسکان تحت تیمار بدون خاک ورزی با میانگین 25/6 بیشترین میزان کلروفیل a را به خود اختصاص داد و با سایر تیمارها تفاوت معنی داری نشان داد. نتایج نشان داد که رقم آسکان در هر سه تیمار خاک-ورزی بیشترین سرعت رشد محصول و بیشترین ماده خشک تجمعی در طی فصل رشد را به خود اختصاص داد. رقم آسکان با میانگین 6/93 گرم در مترمربع و رقم عادل نیز با میانگین 56 گرم در مترمربع به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. در بین ارقام، رقم عادل کمترین نرخ تولید ماده خشک را داشت. رقم آسکان با میانگین 01/181 گرم در مترمربع بیشترین و رقم عادل با میانگین 79/107 گرم در مترمربع کمترین عملکرد بیولوژیک را داشتند. گیاهان تحت تیمار خاک ورزی شخم رایج با متوسط 81/81 و تیمار خاک ورزی شخم حداقل با متوسط 57/65 گرم در مترمربع به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید کردند. اگرچه تمام تیمارهای خاک ورزی در یک گروه آماری قرار گرفتند، اما اعمال خاک ورزی حداقل و بدون خاک ورزی به ترتیب باعث افت 85/19 و 5/13 درصدی عملکرد دانه نسبت به تیمار خاک ورزی رایج گردید. تیمارهای خاک ورزی رایج و بدون شخم به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص دادند. در تحقیق حاضر، در بین ارقام مورد مطالعه تحت شرایط دیم، رقم آسکان از عملکرد بالاتری برخوردار بود. خاک ورزی حداقل نیز به دلیل کاهش هزینه های آماده سازی زمین و افزایش درصد رطوبت خاک می تواند تحت شرایط دیم پیشنهاد منطقی باشد.