پژوهش حاضر، به بررسی کانون و مکانیزمها یا عوامل کانونی سازی در کردی میپردازد. چارچوب نظری این پژوهش، مفاهیم مطرح شده در نظریه ساخت اطلاعی لمبرکت (1996) بوده که این نوع ساخت و انواع آن را در پیکره آورده شده در مطالعه مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد. پیکره مورد مطالعه، 9 قسمت از یک سریال تلویزیونی به زبان کردی مهابادی بوده است که بخشی از آن جهت بررسی و تحلیل بیشتر انتخاب شد. پیکره زبانی مورد نظر جهت تحلیل در قالب 35 نمونه ارائه گردیده است. به طور تصادفی از هر قسمت، ده دقیقه انتخاب شده و تمامی جملات مربوط به هر سکانس در این بازه زمانی یک به یک من باب کانون عروضی، انواع ساختهای کانونی و واژگان مورد بررسی، تحلیل و توصیف قرار گرفتهاند. از بررسی دادهها مشخص شد که در سه بخش عروضی، ساختاری و واژی در گونه مورد مطالعه کانون وجود دارد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که طبق قاعده بنیادی کانون و قواعد برجستگی ارائه شده توسط جیکنداف، هر سازهای در جمله میتواند به وسیله ابزارهای آوایی دارای تکیه شود و کانون تلقی شود. تمامی کلمات پرسشی جزو اطلاع نو بوده و کانون هستند مانند: چ، کوێ؟ و غیره. پاسخ کلمات پرسشی چه عبارت فعلی باشند چه عبارت اسمی، صفت و غیره، کانون و اطلاع نو خواهند بود. کردی یک زبان ضمیرانداز است، در صورتیکه ضمایر در کلام نمود یابند، به دلیل تاکیدی بودن آنها، کانون خواهند بود. جملات اسنادی در کردی نیز برای تاکید بیشتر کلام مورد استفاده قرار گرفته و با همزمانی کانونی سازی و مبتداسازی، ساخت کانونی مشخص میشود. از طرفی دیگر نیز، در قلب نحوی با جابجایی عناصر کلامی کانون ایجاد میشود و در این مورد کهنه یا نو بودن اطلاع تاثیری در کانونی شدن سازه مورد نظر ندارد. تکواژها نیز چه به صورت مستقل چه به صورت وابسته هم میتوانند کانون باشند و هم میتوانند سبب کانونی شدن سازه بعد از خود شوند. این تکواژها عبارتند از: جا، هیچ، چ، ئەدی و غیره. از آنجا که بین توزیع کانون و تکیه رابطه یک به یکی وجود ندارد، و این موضوع نیز در زبان کردی و در گونه مورد مطالعه در این پژوهش نیز صدق میکند، رویکرد ساخت بنیاد میتواند تبیین بهتری از دادهها را ارائه دهد.
