یحیی معروفی

مطالعه حاضر باهدف بررسی رابطه «کیفیت مدرسه»، «کیفیت معلم» و «نگرش دانش‌آموز» باسواد خواندن دانش‌آموزان ایرانی در آزمون پرلز 2021 انجام شده است. پژوهش حاضر برحسب هدف کاربردی، از حیث رویکرد در زمره پژوهش‌های کمی است که با استفاده از راهبرد توصیفی از نوع همبستگی انجام شده است. جامعه آماری در این پژوهش، شامل تمام دانش‌آموزان حاضر در پایه چهارم ابتدایی کشور در پرلز 2021 بودند که تعداد آن‌ها به 1341065 دانش‌آموز می‌رسید. از طریق روش نمونه‌گیری سه‌مرحله‌ای خوشه‌ای طبقه‌ای که معمولاً در پرلز انجام می‌شود، تعداد 5962 نفر دانش‌آموز از 218 مدرسه به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. از هر مدرسه یک کلاس به‌صورت تصادفی انتخاب شد؛ بنابراین از 218 مدیر و معلم نیز در مورد مدرسه و کلاس پرسش به عمل آمد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل پرسش‌نامه‌های کیفیت مدرسه، کیفیت معلم، نگرش دانش‌آموزان به خواندن و آزمون خواندن است که تمامی این ابزارها توسط انجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی (IEA) و با کمک متخصصان بین‌المللی برای تمام کشورهای شرکت‌کننده تهیه و تنظیم شده و توسط متخصصان داخلی به زبان آموزشی کشور ترجمه شده و در آزمون پرلز 2021 مورداستفاده قرار گرفته است. به طور طبیعی در این آزمون‌ها تمامی ضوابط ابزارسازی رعایت شده و روایی و پایایی آن در سطح مطلوبی گزارش شده است. در این مطالعه از داده‌های موجود در پایگاه بین‌المللی پرلز 2021 بر اساس روش تحلیل ثانویه استفاده شده است. در روش تحلیل ثانویه، پژوهشگر داده‌های خود را از آمار و اطلاعات منتشرشده توسط سازمان‌های مرتبط با موضوع جمع‌آوری و بر اساس اهداف تحقیق خود مجدداً آن را مورد تحلیل قرار می‌دهد. براین‌اساس داده‌های موردنیاز مجددا با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی و همچنین معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و PLS تجزیه‌وتحلیل صورت گرفت. نتایج حاصل از مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد که کلیه روابط (کیفیت مدرسه باسواد خواندن، کیفیت معلم باسواد خواندن، نگرش به خواندن باسواد خواندن، کیفیت مدرسه با نگرش به خواندن، کیفیت معلم با نگرش به خواندن، کیفیت مدرسه و معلم با نقش میانجی نگرش به خواندن باسواد خواندن) رابطه مثبت و معنی‌داری دارد (p<0.05). نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عوامل مختلفی از جمله کیفیت مدرسه، کیفیت معلم و نگرش دانش‌آموزان به خواندن، تأثیر مستقیمی و مثبتی بر عملکرد دانش‌آموزان در آزمون‌های ارزیابی سواد خواندن دارند. به‌عبارت‌دیگر، مدارس باکیفیت بالاتر، معلمان مجرب‌تر و دانش‌آموزانی که نگرش مثبتی نسبت به خواندن دارند، معمولاً عملکرد بهتری در این آزمون‌ها از خود نشان می‌دهند. این یافته‌ها حاکی از آن است که برای بهبود سطح سواد خواندن دانش‌آموزان، باید به طور هم‌زمان به ارتقای کیفیت مدارس، آموزش معلمان و تقویت انگیزه دانش‌آموزان نسبت به خواندن پرداخت.