یحیی معروفی

بر اساس ماهیت متفاوت آموزش مجازی، به منظور ارتقای کارآمدی نظام‌های یادگیری الکترونیکی و دستیابی به اهداف و اثربخشی این نوع آموزش، تدوین استانداردها و کدهای اخلاق در یادگیری الکترونیکی و پایبندی و تبعیت از آن ها لازم و ضروری است. هدف از انجام این پژوهش، بازنمایی معیارهای اخلاقی در آموزش مجازی بر اساس تجارب زیسته اعضای هیات علمی و دانشجویان بود. به منظور انجام این پژوهش از رویکرد کیفی-توصیفی و همچنین راهبرد پدیدارشناسی برای بازنمایی کدهای اخلاقی ضروری از منظر استادان و دانشجویان استفاده شد. مشارکت‌کنندگان شامل اعضای هیات علمی و دانشجویان دانشگاه کردستان بودند که با استفاده از روش نمونه‌‌گیری هدفمند ملاک‌‌مدار (با تعداد نه نفر هیات علمی و 11 نفر دانشجو به اشباع رسید) انتخاب شدند. روش نمونه‌‌گیری هدفمند برای پژوهش استفاده شد. در این مطالعه، افراد مورد مصاحبه از میان کسانی انتخاب شدند که تجربیات، آگاهی، و تخصص لازم را در زمینه موضع مورد پژوهش داشتند. به‌منظور تحلیل داده‌ها، کلیه مصاحبه‌های انجام شده، کلمه به کلمه پیاده شدند. سپس روش تحلیل مضمون مبتنی بر رویکرد پیشنهادی اترید- استرلینگ برای تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده استفاده ‌شد. یافته‌های پژوهش نشان داد، مهم‌ترین کدهای اخلاقی ضروری در آموزش مجازی از دیدگاه اساتید دانشگاه در چهار مضمون سازمان دهنده برنامه‌ریزی و آمادگی برای تدریس، فرآیند تدریس، ارزشیابی دانشجویان، و تبادل تجربیات اساتید بود. دانشجویان مهمترین کدهای اخلاقی در آموزش مجازی را شامل تعامل با استاد، رعایت نظم و انضباط و حضور به موقع دانشجو در کلاس مجازی، انجام تکالیف و فعالیت در کلاس مجازی، و در نهایت ارزشیابی دانشجویان بیان کردند. برخی از نکات اخلاقی مشابه مطرح شده توسط اساتید و دانشجویان نیز مبتنی بر بکارگیری روش‌های مختلف ارزشیابی دانشجو، بکارگیری روش‌های کاهش تقلب، مدیریت زمان تدریس، مسئولیت پذیری در تدریس، پژوهش، و اشتراک دانش، حفظ حریم شخصی دانشجویان، شفافیت تدریس و بیان قوانین آموزشی، تدریس با کیفیت و تعامل مناسب و محترمانه با دانشجویان بود. همچنین، تعدادی از مهم‌ترین تفاوت‌ها در دیدگاه اساتید و دانشجویان در خصوص کدهای اخلاقی آموزش مجازی شامل بکارگیری استانداردهای حفاظت داده، تعامل موثر بین اساتید، بکارگیری روش‌های نوین آموزشی، تهیه طرح درس و فرآیند آموزشی و تولید محتوای آموزشی پیش از شروع کلاس بود. یافته‌های پژوهش نشان داد که ارزشیابی دانشجویان در آموزش مجازی باید به درستی صورت گیرد. در این خصوص پیشنهاد می‌شود اساتید از روش‌های مختلف ارزشیابی تکوینی و پایانی و سایر روش‌های جدید ارزشیابی که مختص آموزش مجازی باشد استفاده نموده و ارزشیابی عادلانه‌ای را از دانشجویان انجام دهند.