وحید زمانی

تعیین مطلوبیت زیستگاه برای گونه‌های حیات‌وحش به خصوص گونه‌های در معرض خطر انقراض بسیار مهم است. گونه هما در رده نزدیک به تهدید لیست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و در فهرست پرندگان در معرض خطر انقراض ایران قرار دارد. در این تحقیق نرم‌افزار مکسنت انتخاب و از آن برای ارزیابی مطلوبیت گونه هما در سطح استان کردستان استفاده شد. در کل استان کردستان تا کنون هیچ پژوهشی در ارتباط با گونه هما انجام نشده است و پژوهش‌های انجام شده در سطح کشور نیز بسیار اندک هستند. روش پژوهش از نوع پیمایشی-تحلیلی بود. تعداد 14 نقطه حضور گونه هما در استان کردستان و 14 متغیر محیطی شامل؛ ارتفاع، شیب، جهت، کاربری زمین، تراکم پوشش گیاهی، متغیرهای فاصله از (سم‌داران وحشی، مکان‌های دپوی زباله، غارها، رودخانه‌ها، چشمه‌ها، جاده‌ها و مناطق مسکونی) و دو متغیر اقلیمی میانگین دمای سالانه و بارش سالانه به نرم‌افزار مکسنت وارد شد. 25 درصد از داده‌ها به عنوان داده‌های آزمون و 75 درصد به عنوان داده‌های تعلیمی تعیین شدند. ارزیابی کیفیت مدل مطلوبیت زیستگاه عدد 87/0 به دست آمد که این به معنی کیفیت عالی مدل در انجام پیش‌بینی مطلوبیت زیستگاه گونه است. طبق نتایج حاصله، متغیر فاصله از سم‌داران وحشی، بالاترین درصد مشارکت را در ارزیابی مطلوبیت زیستگاه گونه هما داشته و به دنبال آن متغیر شیب و فاصله از چشمه‌ها مؤثرترین متغیر در انتخاب زیستگاه مطلوب گونه هما هستند. نتایج مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه با استفاده از نرم‌افزار مکسنت برای گونه هما در استان کردستان نشان داد که از کل 29137 کیلومتر مربع مساحت استان کردستان، 78/1199 کیلومترمربع دارای مطلوبیت بالا (1/4 درصد)، 05/1093 کیلومترمربع دارای مطلوبیت متوسط (7/3 درصد) و 14/26901 کیلومترمربع نامطلوب (3/92 درصد) است.