وحید زمانی

مناطق حفاظت شده نقش مهمی در مدیریت و حفاظت از زیستگاه و جمعیت گونه‌های در حال انقراض دارند. قوچ و میش ارمنی یکی از گونه‌های جانوری ایرانی است که در بخش‌های غربی کشور پراکنش دارد. اگرچه وضعیت جمعیتی قوچ و میش ارمنی در کشور در وضعیت بحرانی نیست اما دخالت های انسانی در محدوده پراکنش زیستگاهی این گونه و وجود تعارضات، می‌تواند سبب به خطر افتادن وضعیت حفاظتی این‌گونه شود. ازاین‌رو این پژوهش با هدف ارزیابی زیستگاه قوچ و میش ارمنی در منطقه حفاظت‌شده عبدالرزاق در شهرستان سقز استان کردستان انجام گرفت. نوع پژوهش کاربردی و روش آن نیز تلفیقی از روش‌های کمی و کیفی می باشد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، برای مدل سازی تناسب زیستگاه قوچ و میش از مدل آنتروپی بیشینه (maxent) استفاده شد. حدود 97 نقطه حضور قوچ و میش در فاصله سال‌های 1400- 1401 در منطقه برداشت شد و 70% داده‌های حضور برای آموزش مدل و 30% باقیمانده برای آزمون (بررسی صحت) مدل مکسنت مورد استفاده قرار گرفت. نقشه‌های 29 متغیر اکولوژیکی (شامل 19 متغیر زیست اقلیمی جهانی) تهیه شد و با بررسی همبستگی متغیرها و حذف متغیرهای با همبستگی بالای 70%، از 29 متغیر مستقل 17 متغیر به دلیل همبستگی بالا با سایر متغیرها حذف و 12 متغیر باقیمانده به عنوان متغیرهای نهایی در فرآیند مدل‌سازی با مکسنت مورد استفاده قرار گرفتند. یافته‌ها و نتایج: نتایج آزمون jackknife نشان می‌دهد فاصله از جاده‌ها و میانگین بارش سالانه مهمترین متغیرها برای ارزیابی تناسب زیستگاه قوچ و میش ارمنی در منطقه حفاظت شده عبدالرزاق هستند. ارزیابی اعتبار مدل با بررسی شاخص AUC (سطح زیر منحنی) انجام شد و مقدار آن برای داده‌های آزمون مدل 976/0 محاسبه شد که حاکی از قابلیت پیش‌بینی بسیار عالی مدل است. نتایج حاصل نشان داد که از مساحت 43951 هکتاری منطقه حفاظت شده عبدالرزاق 2884 هکتار آن زیستگاه مطلوبی برای قوچ و میش است که برحسب درصد حدود 56/6% از سطح منطقه حفاظت شده عبدالرزاق را شامل می‌شود. پراکنش پهنه‌های مطلوب زیستگاهی قوچ و میش در بخش‌های مرکزی و جنوبی منطقه حفاظت شده عبدالرزاق است. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند به مدیریت بهتر زیستگاه گونه قوچ و میش در منطقه حفاظت شده عبدالرزاق کمک نماید.