عرفا معتقدند که مخلوقات عین خالق و همه موجودات تجلی وجود خداوندند. این اعتقاد با مخالفت سخت متکلمان و فقیهان روبه رو شد . در مقابل این مخالفت ها ، عرفا برای تبیین و اشاعه این اندیشه پایدای در برابر مخالفان ، به روشی هنری ، کثرت و وحدت را جمع کردند. در این مقاله برای تبیین اسباب و مراحل پیدایش و تکامل قالب و شکل بیان فنای ذات و صفات بنده یا وحدت وجود ، آثار عطار نیشابوری را بررسی کرده ایم . عطار برای بیان اندیشه فنای ذات و صفات بنده در سه مرحله وحدت انفسی ، وحدت آفاقی و بقای پس از فنا ، تلاش کرده تا جمع دو نقیض کثرت و وحدت را به زبالن بیاورد و تجربه خود را در قالب شعر به مخاطب القا کند.
