مهم‌ترین پیام حافظ و اندیشۀ ژرف او رندی و مبارزه با ارباب زور و تزویر است. زبان رند هنرمند در مبارزه، دارای دو ویژگی ایهام و طنز است. استعارۀ تهکّمیه از زمرۀ ابزار و روش‌های ضروری و مؤثر برای ایجاد طنز است. در این مقاله، برای تبیین اهمیّت دقت در انسجام غزلیات حافظ، به شبکۀ منظم انتخاب الفاظ و تعابیر و تناسب هندسی آن‌ها در ایجاد استعارۀ تهکّمیه دقت کرده‌ایم. بسیاری از مواردی که شارحان حافظ به سبب بیتوجهی به این شیوۀ حافظ، به عرفانی‌بودن آن حکم کرده‌اند و در تفسیر عرفانی آن موارد کوشیده‌اند براساس دقت در شیوۀ کاربرد استعارۀ تهکّمیه مشخص‌می‌شود که بیان رندانه است و با تصوف و زهد تناسبی ندارد بلکه در نقد مدعیان این مسلک است. وقتی صوفی، زاهد، واعظ، شیخ و محتسب و اصحاب قدرت از مقام و جایگاه خود سوءاستفاده می‌کنند و بر اثرِ قدرت تبلیغی و اهرم‌های مقدسی که در اختیار آنان هست، امکان مقابله با آنان و هشدار به خلق به‌صورت عادی میسّر نیست شاعر با این روش به نقد مؤثر کردار آنان می‌پردازد.
