حوضه آبریز رود مهاباد ، با مساحتی در حدود 28/829 کیلومترمربع ، در شمال غرب ایران واقع است. تغییر کاربری اراضی از پوشش جنگلی و مرتعی به مزارع دیم و به تبع آن تشدید فرسایش و تولید رسوب معضل اساسی در سطح حوضه بوده و این در حالیست که در پایین دست حوضه سّد مخزنی مهاباد در سال 1350 احداث گردیده که نقش بسیار بااهمیتی در اقتصاد منطقه دارد. هدف از تدوین این مقاله مشخص نمودن وضعیت میزان رسوبدهی حوضه مذکور در سالـــــهای اخیر می باشد و اینکه عوامل تغییر کاربری اراضی و شیب تا چه میزان در افزایش تولید رسوب نقش دارند. برای رسیدن به این هدف، ازتصاویر ماهواره ای سالهای 1987 و 1998( لندست 3و5، سنجنده TM) استفاده شده و همچنین 6 عامل ارتفاع ، شیب ، بارش ، فرسایش پذیری ، زمان تمرکز و کاربری اراضی به عنوان عوامل برتر شناسایی شده اند ، سپس با استفاده از روش وزن دهی سلسله مراتبی به متغیرهای فوق وزن داده شده و از طریق همپوشانی لایه های مربوطه نقشه پتانسیل رسوبدهی حوضه تهیه گردیده است. نتایج حاصل به شرح زیر است: - مقایسه آمار دبی آب و دبی رسوب سال های آبی 75-1374 و 81-1380 که تقریباً دارای حجم جریان سالانه یکسان هستند ، نشانگر آن است که میزان تولید رسوب در سالهای اخیرافزایش یافته است. - نتایج حاصل از استخراج نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای سالهای 1987 و 1998 حاکی از آن است که حوضه شدیداً در معرض تغییر کاربری قرار گرفته و پوشش مرتعی و بیشه زارها به مزارع دیم تغییر کاربری داده شده اند. - به دلیل وجود عوامل تشدیدکننده وقوع حرکات توده ای مواد، از جمله تغییر کاربری اراضی در سالهای اخیر ، وقوع این نوع حرکات افزایش یافته است. - براساس بررسی نقشه پتانسیل رسوبدهی حوضه ، تراسهای آبرفتی رودها که مشتمل بر رسوبات منفصل و دانه ریز از نوع رس است ، حساس ترین نواحی در برابر تغییرات کاربری اراضی هستند. به طوری که در زیرحوضه بیطاس که بیشترین میزان تغییر کاربری اراضی صورت گرفته بیشترین حرکات توده ای خاک به وقوع پیوسته است. - زیرحوضه های پرشیبی همچون کارگ ، باگردان ، بنگوین و شکربیگ که تاکنون از تغییر کاربری اراضی به دور مانده اند به دلیل پتانسیل بالایی که در تولید رسوب دارند باید بیشتر در کانون توجه قرار گیرند. در غیر این صورت می تواند به مشکلات بیشتری منجر شود.
