سعید خضری

شهرنشینی پدیده‌ای اقتصادی، جامعه‌شناختی، اکولوژیکی و جمعیت‌شناختی است. در سال‌های اخیر با توسعۀ شهرنشینی، مشکلاتی به‌وجود آمده است. مسائل این پدیده نه تنها سیاست‌های جغرافیایی و شهرسازی را به‌طور وسیعی تحت‌الشعاع قرار داده، بلکه تبعات حاصل از آن در تشدید مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و محیط‌زیستی جوامع نقش اساسی داشته است. مخاطرات محیطی درحال حاضر یک موضوع جهانی است که بقای انسان و توسعۀ اجتماعی پایدار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل وضعیت مخاطرات هیدروژئومورفولوژیکی و زیست‌محیطی شهر کامیاران شامل مخاطره‌های سیلاب، وضعیت دفن زباله، کیفیت منابع آب شرب (چاه) و همچنین در ارتباط با خطر بالقوه فرونشست زمین و تعداد حلقه‌های چاه موجود در شهر و مکان‌یابی آتی جهات توسعه فیزیکی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش‌شناختی، توصیفی ـ تحلیلی است. از آنجایی که در شناسایی نوع و دامنه مخاطرات از معیارهای مختلفی استفاده میشود که از اهمیت یکسانی برخوردار نیستند، در تحقیق حاضر از مدل فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) برای وزن دهی به 4 معیار اصلی و 14 زیرمعیار که محاسبات آن در نرمافزار Excel انجام شد، استفاده شده است. برای محاسبه وزن معیارها از پرسشنامه مقایسات زوجی توسط 13 نفر از کارشناسان ارزیابی شد. جهت تحلیل دادهها و ارزیابی وضعیت مخاطرات مرتبط در شهر کامیاران از روش GIS-Fuzzy در نرمافزار Arc GIS 10.4.1 پیادهسازی شد. براساس نتایج پژوهش، به ترتیب معیارهای زیست‌محیطی با وزن 0.439، معیار هیدرولوژی با وزن 0.256، معیار ژئومورفولوژی با وزن 0.236 و در آخر معیار کالبدی و انسان‌ساخت با وزن 0.067 کمترین معیار ارزیابی مخاطرات هیدروژئومورفولوژیکی و زیست‌محیطی شهر کامیاران را داشته‌اند. براساس نتایج کلی پژوهش به ترتیب زیرمعیارهای فاصله از پهنه‌های سیل‌گیر، جنس سنگ بستر، فاصله از گسل، فاصله از چاه های آب شرب، فاصله از مسیل، فاصله از سایت دفن زباله، شیب و کاربری اراضی دارای بیشترین اهمیت بوده‌اند. باتوجه به بررسی‌های میدانی، دو جریان عبوری از میان شهر، مسیل‌هایی را به وجود آورده‌اند، که خود بیانگر پتانسیل سیل‌خیزی حوضه‌های بالادست این دو جریان می‌باشد. این واقعیت، به ویژه در مسیر جریان حصیل (هسیل) قادر، می‌تواند در آینده نیز مشکلاتی را برای شهر ایجاد کند که دلیل عمده آن تجاوز به حریم این رود می‌باشد. براساس نتایج، سیستم حرکت آب‌های سطحی در شهر کامیاران متأثر از شرایط توپوگرافی تپه‌‌های گل چرمو در شرق و چه گوره و حصیل (هسیل) قادر در غرب محدوده شهر است که کامیاران را محصور ساخته و به صورت دره‌ای تا شهر امتداد می‌یابند به این صورت که مخاطره سیل به عنوان محتمل‌ترین رخداد همواره دو حوزه شرقی و غربی شهر را تهدید می‌کند. براساس نقشه وضعیت خطرپذیری شهر کامیاران، در محدوده 34 کیلومتر مربعی‌ای که پیرامون شهر در نظر گرفته شده است، نزدیک به 29 درصد از مساحت آن، در پهنه مخاطره زیاد و خیلی زیاد برای توسعه قرار گرفته‌اند.