سعید خضری

چکیده غار کوترل یکی از جاذبه های طبیعی کارستی سردشت می باشد و دارای ویژگی های علمی، زمین شناسی، فرهنگی و ... است. این غار در حصاری مرتفع و در شمال شرقی کوه کوترل در ارتفاعات قندیل قرار دارد. غار کوترل در شمال غربی شهرستان سردشت و جنوب پیرانشهر و در 30 کیلومتری شهرستان میرآباد قرار دارد. هدف از این پژوهش شناسایی و تحلیل ژئومورفولوژیکی غار کوترل سردشت می باشد. در این مطالعه از روش های مطالعات کتابخانه ای، بازدیدهای میدانی، روش های آزمایشگاهی و اندازه گیری، تجزیه و تحلیل نرم افزاری و نرم افزارهای Office وArc GIS و وسایل غارنوردی از جمله مترلیزری، سایکرومتر و رطوبت سنج، دماسنج و غیره جهت تولید داده و تجزیه و تحلیل آنها استفاده شده است. در پژوهش انجام شده، به ویژگی های غار کوترل و مورفولوژی غار پرداخته شده است. غار کوترل از مناطق کارستی شمال غرب ایران است که منابع عظیم آبی را در خود جای داده است. مطالعه چشمه های کارستی منطقه، در سازندهای سخت بخصوص چشمه های آهکی، به علت آسیب پذیری بسیار بالای آنها در مقابل آلودگی های طبیعی و انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است. چشمه کارستی موجود در بالادست غار کوترل یکی از آبخوان های آهکی است که از منابع آب زیر زیرمینی موجود در آن برای مقاصد شرب، کشاورزی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش با بررسی آلودگی منابع آب کارستی منطقه از طریق آزمایش و نمونه برداری های اصولی، بازدیدهای میدانی، به شناسایی و ارزیابی آبهای زیرزمینی کوترل و ارزیابی میزان آلودگی آنها توسط فلزات سنگین، سازندهای زمین شناسی، فعالیت های انسانی و نقش عوامل طبیعی و ضرورت حفاظت از آنها پرداخته شده است. پارامتر و عناصر کیفیت شیمیایی آب های بررسی شده در این مطالعه شامل کاتیون ها و آنیون ها: (As، Pb، Fe، Mg، Ca، Na، K، No3، So4، Cl) و pH، Ec و TDS می باشند که در آزمایشگاه های دانشکده منابع طبیعی و کشاروزی دانشگاه کردستان مورد اندازگیری قرار گرفتند. به این منظور تعداد 4 نمونه آب که این 4 نمونه از سرچشمه کوترل، مابین سرچشمه و غار، نقطه انتهایی نزدیک به دهانه غار آبی و برف داخل غار کوترل (کونه ورچ) در فصل تابستان (شهریور1396) برداشت شده است. بعد از بررسی مقدار غلظت عناصر به مقایسه نتایج نمونه ها با حد مجاز بهداشت جهانی آب آشامیدنی و بررسی و تحلیل نمونه های برداشت شده پرداخته شد. با تحلیل نتایج نمونه ها نسبت به میزان استاندارد میزان آرسنیک و سرب در ایستگاه های اندازه گیری بالا بوده است و قابل شرب نیست و غلظت دیگر عناصر در مقایسه با استاندارد جهانی آب آشامیدنی، در حد نرمال می باشند. با توجه به شواهد منطقه ای و بازدیدهای میدانی منابع آبی از نظر غلظت فلزات سنگین منابع مطمئنی نیستند و به دلایل مختلف از جمله ترکیبات زمین شناسی منطقه، وجود پایگاه های نظامی مرزی در منطقه، وجود شیمایی بودن منطقه و نخاله های شیمایی دوران جنگ 8 ساله، وجود چاهک ریزشی در پایین دست غار، وجود درز و شکاف، گسل خوردگی سطحی غار که امکان آلودگی را در فصل های پرباران فراهم می کند، رفت و آمد کولبران و ماشین های نظامی و وجود حیوانات در داخل غار و احشام و در بخش خارجی و حوضه آبگیر غار باعث ایجاد آلودگی می شوند. در این پژوهش، براساس پتانسیل های منطقه 7 عامل محیطی با استفاده از نرم افزار Arc GIS مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان در محیط GIS نقشه های همپوشانی شده لایه های اطلاعاتی تهیه شدند. این نقشه ها نشان می دهند که براساس ساختار زمین شناسی، ارتفاع، شیب، جهت شیب، وضعیت هیدرولوژیکی منطقه، کاربری اراضی، وضعیت تکتونیکی منطقه به ترتیب از مهم ترین عوامل تشکیل و توسعه غار کوترل می باشند.