شهرام کبودوندپور

ماکروزئوبنتوز از جمله مهمترین گروه موجودات بوم سازگان های آبی هستند که در سطح یا درون رسوبات و نواحی نزدیک بستر زندگی می کنند. در چند دهه ی گذشته میزان تاثیر انسان بر روی زیستگاه های کف زیان در بوم سازگان های آبی جهان افزایش یافته است. نابودی زیستگاه ها به عنوان بزرگ ترین عامل تهدید تنوع زیستی معرفی شده است. تعیین مطلوبیت زیستگاهیکی از ارکان مدیریت و حفاظت گونه های حیات وحش به شمار می آید. زیستگاه مطلوب تاثیر به سزایی بر بقاء و تولید مثل گونه ها دارد و در امر مدیریت و حفاظت از تنوع زیستی بیش تر مورد توجه قرار می گیرد. تحقیق حاضر با هدف بررسی و شناسایی فون ماکروزئوبنتوز ها و تعیین مطلوبیت زیستگاه چهار خانواده Chironomidae، Gammaidae، Batidae، Tubificidaeو فوق خانوادهHydrachnidae در رودخانه گاوه رود که در جنوب شهر سنندج و در امتداد جاده سنندج کامیاران در استان کردستان جاری است، انجام گرفت. بدین منظور مجموعاً 120 نمونه از سه ایستگاه اصلی که با هم در برگیرنده ی 20 نیمرخ عرضی (Cross Section) بودند با 3 تکرار به ازای هر نیمرخ در خلال دو فصل تابستان (مردادماه) و پاییز (آبان ماه) توسط نمونه بردار سوربر جمع آوری گردیدند.پارامترهای فیزیکی و شیمیایی، شامل؛ جنس بستر، سرعت جریان آب، عمق، عرض رودخانه، دما، اسیدیته، اکسیژن محلول در آب و هدایت الکتریکی در محل نمونه برداری اندازه گیری گردیدند.از بین عوامل زیست محیطی اندازه گیری شده بر اساس مرور منابع صورت گرفته سه متغیر سرعت جریان آب، عمق و جنس بستر به عنوان متغیرهای اصلی انتخاب شدند. سپس با استفاده از نرم افزار HABPRF منحنی های شاخص مطلوبیت زیستگاه تهیه شد. نتایج حاصل از بررسی منحنی ها نشان داد که به طور کلی خانواده های فوق الذکر در بسترهای سنگریزه ای تا قلوه سنگی فراوان تر بودند به غیر از خانواده Tubificidaeکه در بسترهای گلی- سیلتی دارای فراوانی بیشتری بودند. هم چنین عمق مطلوب برای این خانواده ها تفاوت معنی داری نداشت و بیشتر در محدوده عمق بین 30 تا 75 سانتی متر فراوان تر بودند. TubificidaeوHydrachnidaeسرعت های پایین (کمتر از2/0 متر بر ثانیه)ChironomidaeوGammaidaeسرعت های متوسط (3/0 تا 6/0 متر بر ثاتیه) را ترجیح می دهند در حالی که Batidae بیشتر در سرعت های بالاتر از 6/0 متر بر ثانیه مشاهده گردیدند. از نظر عمق خانواده های فوق الذکر