علم نحو به بررسی ساختار جمله، قواعد تشکیل آن، جایگاه کلمات در جمله و نقش آن ها می پردازد تا کلام و مقصود گوینده از طریق روابط میان کلمات و به وسیلهٔ حرکات اعرابی فهمیده شود. مکاتب نحوی در بصره و کوفه؛ که در ابتدا بیشتر استادان این علم در آنجا می زیستند، شکل گرفت. خلیل بن احمد فراهیدی پیشوای مکتب بصره، و سیبویه، ابو عمرو بن علاء، یونس بن حبیب و مازنی از جمله پیروان این مکتب بوده اند. کسایی پیشوای مکتب کوفه، و فرّاء، ثعلب و ابن أنباری از جمله نحویان مکتب کوفه اند. علاوه بر این دو مکتب اصلی مکاتب دیگری مثل: مکتب بغداد، اندلس و مصر شکل گرفت. آنچه در تاریخ علم نحو روشن است حضور ایرانیان در تأسیس، تکمیل و شکوفا کردن نحو عربی است که در دوره های مختلف پیوسته نقش اساسی داشته اند. به طوری که بیشتر نحویان برجسته یا خود در ایران بزرگ شده و زیسته اند یا آن که اجداد ایشان ایرانی بوده است.
