شهلا حسینی

در این تحقیق به مطالعه دو گونه‌ی گیاهی Viola odorata L. از خانواده بنفشه و Benth. Hymenocrater longiflorous از خانواده نعناع، به‌عنوان اکوتیپ هایی از منطقه کوسالان کردستان، پرداخته شده‌است. گونه Odorata V. گیاهی است از شاخه نهاندانگان دولپه، راسته Malpighiales و خانواده Vilolaceae، جنس Viola که بومی اروپا و آسیا بوده و بزرگ‌ترین جنس از خانواده بنفشه است. 600-525 گونه از این جنس در دنیا وجود دارد. در ایران 98 گونه از این جنس وجود دارد که 83 گونه از آن تنها از ایران گزارش شده‌است. Hymenocrater نیز یکی از جنس‌های تیره Lamiaceae (نعناعیان) است که در دنیا 89 گونه دارد و در ایران، افغانستان، ترکمنستان، پاکستان، ترکیه، عراق پراکنش دارند. 88 گونه از این جنس در فلور ایران گزارش شده‌است که چهار گونه از آنها اندمیک هستند. گونه‌های مورد مطالعه در این تحقیق در بهار 1402 از منطقه کوسالان کردستان جمع آوری شدند. در این مطالعه به بررسی خاصیت آنتی اکسیدانی به‌روش‌های احیای آهن و مهار رادیکال DPPH، سنجش میزان محتوای فلاونوئید و فنل تام و آزمایش‌های ضد میکروبی (آنتی بیوگرام و ارزیابی حداقل غلظت کشندگی و مهار کنندگی) بر روی گیاهان مذکور پرداخته شده‌است. ارزیابی توان آنتی اکسیدانی با استفاده از روش احیا آهن نشان داد که گل گونه H. longiflorus، بیشترین میزان قدرت احیا کنندگی را داشته است. همچنین این گونه در مهار رادیکال آزاد نیز عملکرد بهتری داشت و با پایین‌ترین IC50 (4/851 میکروگرم بر میلی‌لیتر) نزدیک‌ترین غلظت مهار را نسبت به استاندارد ترولاکس (35/612 میکروگرم بر میلی‌لیتر) نشان داد. همچنین برگ گونه‌ی V. odorata با داشتن 58/21 میلی گرم کوئرستین در گرم عصاره بیشترین مقدار فلاونوئید را داشت و گل این گونه کمترین مقدار را دارا بود (37/3). محتوای فنل نمونه‌های مورد مطالعه در یک رنج نزدیک به‌هم بین 30-33 میلی گرم اسید گالیک در گرم عصاره بودند. نتایج آزمایش‌های ضد میکروبی نشان داد که عصاره‌ی گل گونه‌ی V. odorata در غلظت‌های مختلف برای تکثیر هر دو سویه حساسیتی ایجاد نکرد. البته برگ این گونه در بالاترین غلظت ( 200 میلی گرم بر میلی‌لیتر) هاله عدم رشدی را برای سویه‌ی coli Escherichia به قطر 7 میلی‌متر ایجاد کرد. همچنین برگ گونه H. longiflorus هاله عدم رشد را در تمام غلظت‌ها تنها برای سویه Staphylococcus aureus ایجاد کرد و روی سویه گرم منفی بی‌تأثیر بود. گل گونه H. longiflorus با ایجاد هاله عدم رشد (13 میلی‌متر) در تمام غلظت‌ها بر روی سویه S. aureus و در غلظت 200 میلی گرم بر میلی‌لیتر بر روی سویه E. coli نسبت به سایر نمونه‌ها عملکرد بهتری داشته است. نتایج آزمون رقت لوله ایی MIC 25mg/ml و MBC 50 mg/ml را برای گل و برگ گونه H. longiflorus در برابر سویه S. aureus و MIC 200mg/ml برای سویه E. coli نشان داد. عصاره گل بنفشه بر روی هر دو سویه بی‌تأثیر بود و قادر به مهار رشد آنها نشد ولی عصاره برگ آن MIC 200 mg/ml را تایید کرد. نتایج این تست با آزمون آنتی بیوگرام منطبق بود. نتایج آنالیز GC نمونه‌ها حضور مجموعه ایی از ترپنوییدها، سزکویی ترپنوییها، آلکالوییدها، قندها، استرها و.... را در گونه‌های مورد مطالعه تایید کرد. با استناد به حضور این گونه ترکیبات خاصیت ضد دیابتی و ضد سرطانی برای گونه‌های مورد مطالعه پیش بینی می‌شود. بر اساس داده‌ها می‌توان نتیجه گرفت که گونه H. longiflorus می‌تواند با اجرای تدابیر حفاظت زیستی گونه، در آینده به‌عنوان گونه دارویی معرفی گردد.