حس درد یکی از انواع حس های سوماتیکی مانند لمس و فشار است، که بعنوان عامل محافظتی مهمی در برابر محرکهای آسیب رسان خارجی یا آسیب های بافتی عمل کرده و باعث می شود تا از آن محرک دوری شود و یا اقدام به درمان آسیب بافتی شروع شود. گیرنده های درد از نوع انتهاهای آزاد دندریتی نورونهای حسی هستند که جسم سلولی آنها در عقده های ریشه پشتی نخاع قرار داشته و آکسون آنها وارد ماده خاکستری شاخ پشتی نخاع می شود. گیرنده های درد توسط محرکهایی مانند آسیب دیدن بافتی (بطور مثال فرو کردن یک سوزن یا بریده شدن پوست)، محرکهای گرما و سرمای شدید و محرکهای مکانیکی مانند قرار گرفتن انگشت در لای درب اتاق، تحریک می شوند. پیام درد در نورون حسی اولیه آوران درد با نورونهای دیگری در نخاع سیناپس می سازد. نورونهای دوم که جسم سلولی آنها در ماده خاکستری نخاع قرار دارد، پیام درد را توسط آکسونهای خود به مراکز مغزی بالاتر مانند تالاموس، تشکیلات مشبک ساقه مغز، ماده خاکستری دور قناتی و هیپوتالاموس می فرستند و در نهایت پیام درد به قشر مخ انتقال داده می شود. امروزه مشخص شده که مغز مدارهای عصبی تنظیمی دارد که عمل آنها تنظیم حس درد می باشد. اولین محل تنظیم و کنترل درد در شاخ خلفی ماده ی خاکستری نخاع قرار دارد و مسیرهای پائین رونده ی مغز به سمت شاخ خلفی ماده خاکستری نخاع آمده و انتقال درد را کنترل می کنند. این مسیرهای پایین رو کنترل کننده درد، از نواحی مغزی مانند هسته رافه، هسته لوکوس سرولئوس و ناحیه خاکستری دور قنات سیلویوس منشاء می گیرند. اوپیوئیدهایی مانند مورفین، کدئین و غیره هنگامیکه مصرف می شوند بعد از جذب شدن در گردش خون، به نواحی شاخ خلفی ماده خاکستری نخاع و نواحی بالاتر مغزی می رسند و از طریق مهار کردن انتقال پیام درد در نورنهای انتقال دهنده ی این پیام ها، باعث تسکین درد می شوند و اصطلاحاً اثرات ضد دردی خود را به این ترتیب اعمال می کنند. نقش نوروترانسمیترها، کانال ها و مولکول های سیگنالی مختلفی در اثرات ضددردی مورفین شناسایی شده است. با این وجود، مکانیسم دقیق اثرات ضددردی مورفین و ایجاد تحمل به مورفین پس از تزریق مکرر این دارو، هنوز به خوبی شناخته نشده و نیازمند مطالعات بیشتری است.
