شمس الدین احمدی

اعتیاد به مورفین، با نقص‌های شناختی و تغییرات در انعطاف‌پذیری عصبی و ایجاد ناسازگاری در ساختارهای مغزی، به‌ویژه هیپوکامپ، همراه است. مسیر پیام‌رسانی BDNF/TrkB/CREBنقشی محوری در بقای نورونی، نورون‌زایی، انعطاف‌پذیری عصبی و عملکردهای حافظه ایفا می‌کند و اختلال در آن با بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی و اختلالات روانی مرتبط است. آلفا-پاینن، یک مونوتِرپن طبیعی با خواص ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و محافظت‌کننده عصبی است که پتانسیل بهبود نقص‌های شناختی را در مدل‌های مختلف بیماری‌های عصبی نشان داده است. این پژوهش با هدف بررسی نقش مسیر پیام‌رسانی BDNF/TrkB/CREB در هیپوکامپ رت به عنوان میانجی‌گر اثرات مثبت آلفا-پاینن پس از وابستگی و دوره ترک مورفین انجام شد. در این مطالعه، 48 سر رت نر از نژاد ویستار به شش گروه تقسیم شدند که هر گروه شامل هشت سر رت بود. حیوانات به دو دسته کلی، شامل دسته‌های وابستگی و دسته‌های ترک تقسیم شدند. سه گروه در دسته وابستگی به مدت 10 روز به ترتیب گروه اول روزی دو بار سالین و یکبار DMSO 5%، گوه دوم روزی دو بار مورفین (10 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و یکبار DMSO5% و گروه سوم روزی دو بار مورفین به همراه روزی یکبار آلفا-پاینن (20 میلی‌گرم بر کیلوگرم) دریافت کردند. گروه‌های ترک پس از ده روز تیمار دو بار در روز سالین یا مورفین همانند سری قبل، به مدت 30 روز دوره ترک را متحمل شدند. در این 30روز، گروه اول روزی یکبار سالین، گروه دوم روزی یکبار DMSO5% و گروه سوم روزی یکبار آلفا-پاینن دریافت نمودند. پس از اتمام دوره ۱۰ روزه وابستگی (دسته اول) و ۳۰ روزه ترک (دسته دوم)، هیپوکامپ رت‌ها جدا و سطوح بیان پروتئین‌هایBDNF ، p-TrkB و p-CREB با استفاده از روش وسترن بلاتینگ انجام شد. کمی‌سازی باندهای پروتئینی با نرم‌افزار Image J انجام‌شد. داده‌ها با آزمون آنالیز واریانس یک‌طرفه و به دنبال آن آزمون تعقیبی توکی تحلیل شدند. نتایج نشان داد که وابستگی به مورفین منجر به کاهش بیان BDNFو p-TrkB در هیپوکامپ می‌گردد. تیمار همزمان با آلفا-پینن در طول دوره وابستگی به طور معنا‌داری از کاهش این پروتئین‌ها جلوگیری کرد، اگرچه بیان BDNF همچنان تا حدی کمتر از گروه کنترل بود. پس از ۳۰ روز دوره ترک مورفین، کاهش BDNF و p-TrkBهمچنان پایدار بود، اما تیمار با آلفا-پاینن به طور معنا‌داری این کاهش‌ را جبران نمود و در مورد p-TrkB در فاز ترک، آن را به طور کامل به سطح گروه کنترل بازگرداند. بیان p-CREB در هیپوکامپ در فاز وابستگی به مورفین به طور معنا‌داری افزایش یافت. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تزریق مکرر مورفین منجر به اختلال در مسیر پیام‌رسانی BDNF/TrkB/CREB در هیپوکامپ رت می‌شود و احتمالاً این تغییرات با نقص‌های شناختی در اعتیاد مرتبط هستند. آلفا-پاینن به طور مؤثر قادر به تعدیل این تغییرات ناشی از مورفین است. این یافته‌ها به طور قوی از پتانسیل آلفا-پاینن به عنوان یک عامل محافظت‌کننده عصبی و درمانی برای مقابله با پیامدهای منفی وابستگی و ترک مواد اوپیوئیدی بر عملکردهای شناختی هیپوکامپ حمایت می‌کند و مسیر را برای تحقیقات آینده در توسعه راه‌کارهای نوین برای درمان اعتیاد هموار می‌سازد.