شمس الدین احمدی

وابستگی به مورفین و فرآیند ترک آن با اختلالات نوروبیولوژیکی قابل توجهی از جمله التهاب عصبی و نقص حافظه، به‌ویژه در ناحیه هیپوکامپ، همراه است که خطر عود مصرف را افزایش می‌دهد. سیستم پورینرژیک، شامل گیرنده‌های P2Yو P2X، در پاتوفیزیولوژی عصبی و پاسخ‌های التهابی نقش کلیدی دارد. آلفا-پاینن، یک مونوترپن طبیعی است که در مطالعات گذشته خواص ضد التهابی و محافظت کننده عصبی آن مشخص شده است. از این‌رو این مطالعه با هدف بررسی نقش گیرنده‌های پورینرژیک در هیپوکامپ در واسطه‌گری اثرات آلفا-پاینن بر تغییرات نوروبیولوژیکی ناشی از وابستگی و ترک مورفین در مدل حیوانی رت طراحی شد. در این مطالعه از رت‌های نر نژاد ویستار استفاده شد. حیوانات به دو دسته کلی، شامل دسته‌های وابستگی و دسته‌های ترک تقسیم شدند. سه گروه در دسته وابستگی به مدت 10 روز به ترتیب گروه اول روزی دو بار سالین و یکبار DMSO 5% (1 میلی‌لیتر بر کیلوگرم)، گروه دوم روزی دو بار مورفین (10 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و یکبار DMSO5% و گروه سوم روزی دو بار مورفین به همراه روزی یکبار آلفا-پاینن (20 میلی‌گرم بر کیلوگرم) دریافت کردند. گروه‌های ترک پس از ده روز تیمار دو بار در روز سالین یا مورفین همانند سری قبل، به مدت 30 روز دوره ترک را متحمل شدند. در این 30روز، گروه اول روزی یک بار سالین، گروه دوم روزی یک‌بار DMSO5% و گروه سوم روزی یک‌بار آلفا-پاینن دریافت نمودند. پس از اتمام دوره ۱۰ روزه وابستگی (دسته اول) و ۳۰ روزه ترک (دسته دوم)، هیپوکامپ رت‌ها جدا شد. بیان پروتئین‌های گیرنده‌های P2XR2 و P2XR4 در هیپوکامپ با استفاده از روش وسترن بلات بررسی شد و با آزمون آنالیز واریانس یک‌طرفه تحلیل شد. نتایج نشان داد که وابستگی به مورفین و ترک آن به طور معناداری بیان هر دو گیرنده P2XR2 و P2XR4 را در هیپوکامپ افزایش داد. تیمار همزمان با آلفا-پاینن در فاز وابستگی، افزایش بیان P2XR2 را به طور معناداری کاهش داد، اگرچه هنوز بالاتر از کنترل بود، و افزایش بیان P2XR4 را به طور کامل به سطح کنترل بازگرداند. در گروه‌های آزماشی مدل ترک مورفین، آلفا-پاینن به طور کامل از افزایش بیان P2XR2 جلوگیری نمود و آن را به سطح کنترل رساند، در حالی که افزایش بیان P2XR4 را به طور معناداری کاهش داد، اما سطح آن هنوز کمی بالاتر از گروه کنترل بود. این یافته‌ها نشان می‌دهد که آلفا-پاینن به طور مؤثری تغییرات در بیان گیرنده‌های پورینرژیک P2XR2 و P2XR4 در هیپوکامپ را در طول وابستگی و ترک مورفین تعدیل می‌کند. این اثرات تعدیلی احتمالاً از طریق خواص ضدالتهابی و محافظت‌کننده عصبی آلفا-پاینن و مداخله در مسیرهای سیگنال‌دهی مرتبط با التهاب عصبی صورت می‌گیرد. این پژوهش برای نخستین بار یک مسیر پیام‌رسانی جدید را برای اثرات محافظتی آلفا-پاینن از طریق تعدیل گیرنده‌های پورینرژیک معرفی می‌کند و از پتانسیل آن به عنوان یک عامل مکمل در مدیریت عوارض اعتیاد به مورفین و کاهش خطر عود مصرف حمایت می‌نماید.