دیوان کبیر ، یا دیوان غزلیات شمس تبریزی ، دومین اثر بزرگ منظوم مولانا جلال الدین بلخی ، بعد از مثنوی معنوی است و چون مولانا در پایان غزل ها ، به جای نام یا تخلص خویش ، نام مرادش ، یعنی شمس الدین تبریزی را آورده است ، به غزلیات شمس مشهور است ( صفا ، جلد 3 ، 468:1363 ) تنوع و پیایی اوزان عروضی در این دیوان چشمگیر و اعجاب انگیز است . در حقیقت ، کمتر وزنی از اوزان عروضی هست که مولانا در آن غزل نسروده باشد به همین دلیل دیوان کبیر جامع ترین کتاب برای فراهم آوردن مواد به منظور تحقیق در عروض فارسی است ( شفیعی کدکنی 24:1365 ) در این دیوان بزرگ ، علاوه بر غزل های فارسی و ملمعات ، غزلهایی نیز به عربی سروده شده است که در این مقاله اوزان غزل های عربی ، در سه بخش بررسی شده است .
