رحمت صادقی

حلال‌های اتکتیک عمیق (DES)، به‌عنوان نوع جدیدی از حلال‌های سبز، از ترکیب دهنده پیوند هیدروژنی (HBD) و گیرنده پیوند هیدروژنی (HBA) تشکیل شده‌اند. DESها در بسیاری از زمینه‌ها از جمله صنعت در فرآیندهای استخراج، پزشکی، داروسازی، متالورژی، جداسازی، جذب گاز، بیوکاتالیز و نانوتکنولوژی استفاده می‌شوند. عمدتاً از DESها به‌دلیل خواصی مانند آماده‌سازی ساده و سازگاری با محیط زیست در زمینه‌های مختلف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این رساله هشت حلال اتکتیک عمیق (DES) برای اولین بار با استفاده از تترابوتیل آمونیوم بروماید (TBAB)و تترابوتیل آمونیوم کلراید (TBACl) به‌عنوان گیرنده پیوند هیدروژنی (HBA) در ترکیب با نین هیدرین (Nin)، استانیلید (ACN)، آزلائیک اسید (AA)، بنزیلیک اسید (BeA) و بوریک اسید(BA) به‌عنوان دهنده پیوند هیدروژنی(HBD) تهیه شدند. به‌منظور تأیید ساختار شیمیایی، خلوص و برهمکنش بین HBA و HBD در DESهای تهیه شده آنالیز NMR 13C -1H و FT-IR انجام شد. هدف از این بررسی ارائه بینشی در مورد کاربرد DESهای جدید تهیه شده، به ویژه در فرآیندهای استخراج رنگ، شناسایی آمینواسیدها و حلالیت اکسیدهای فلزی است. خواص ترموفیزیکی مانند: دانسیته، سرعت صوت، ویسکوزیته، رسانایی الکتریکی، ضریب شکست، کشش سطحی و دیاگرام فاز DESهای تهیه شده بررسی شد. وابستگی دمایی خواص ترموفیزیکی آن‌ها با مدل‌های خطی ساده، معادله عمومی، معادله ژاکوبسون و آرنیوس مورد بررسی قرار گرفت. مقادیر ضریب انبساط حرارتی هم فشار (α)، حجم مولی اضافه (VE)، حجم مولی (Vm)، حجم آزاد (Fm)، فاصله آزاد بین مولکولی (Lf)، تراکم‌پذیری ایزونتروپیک (ꞵ)، هدایت مولی (mɅ) و ضریب شکست مولی (Rm) با استفاده از داده‌های تجربی دانسیته، سرعت صوت، رسانایی و ضریب شکست برای هر سه بخش زیر محاسبه شد. در بخش اول: ترکیبی از نین‌هیدرین به‌عنوان HBD و تترابوتیل آمونیوم کلراید به‌عنوان HBA با نسبت‌های مولی (75:1/0) و (5:1/1)(HBA:HBD) تهیه شدند، سپس با استفاده از آنالیز UV-Vis به‌عنوان حلال مناسبی در تعیین کیفی و کمی آمینواسیدها از جمله آلانین، گلایسین، لویسین و سرین مورد بررسی قرار گرفت. در بخش دوم: مخلوطی از استانیلید به‌عنوان HBD و تترابوتیل آمونیوم بروماید به‌عنوان HBA با نسبت‌مولی (1:1)، (33/1:1) و (1:2) (HBA:HBD) تهیه شدند، حلال‌های تهیه شده آب‌گریز به‌عنوان حلال استخراج، در استخراج مایع-مایع کنگورد و متیل اورانژ استفاده گردید. در بخش سوم: ترکیبی از بوریک اسید به‌عنوان HBD و تترابوتیل آمونیوم بروماید به‌عنوان HBA در نسبت مولی (1:1) (HBA:HBD)، بنزیلیک اسید به‌عنوان HBD و تترابوتیل آمونیوم بروماید به‌عنوان HBA با نسبت مولی (25:1/1) (HBA:HBD) و ترکیب آزلاییک اسید به‌عنوان HBD و تترابوتیل آمونیوم بروماید به‌عنوان HBA با نسبت مولی (75:1/1) (HBA:HBD) تهیه شدند. نتایج تکنیکICP نشان داد ترکیبات نام‌برده حلال مناسبی برای اکسیدهای فلزی مانند ZnO، PbO2، Fe2O3 و CuO بودند.