رهاورد تحولات ساختار سنی جمعیت، افزایش جمعیت بالقوه فعال اقتصادی و در یک کلام، گشایش پنجره جمعیتی است. این جمعیت انباشته با دستیابی به شاخص های سرمایه انسانی، عمدتاً عامل افزایش بهره وری نیروی کار، تشدید سرمایه و در نهایت، دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی است. در مناطق و استان ها مختلف ایران، تحولات ساختار سنی جمعیت تقریباً به طور مشابه منجر به ظهور جمعیتی شده است که در سن فعالیت اقتصادی قرار دارند، پدیده های جمعیتی آینده را رقم می زنند و برای مشارکت در فرایند توسعه مستلزم تقویت سرمایه انسانی می باشند. پژوهش حاضر به روش اسنادی- کتابخانه ای و با تکیه بر تحلیل ثانویه داده های مراکز آماری ایران مربوط به 10 استان متنوع کشور از نظر جغرافیایی و دارای ساختار متفاوت قومی انجام گرفته است تا نشان دهد که وضعیت شاخص های سرمایه انسانی برحسب ساختار قومی- منطقه ای چگونه است. نتایج مطالعه نشان می دهد که علاوه بر کمترتوسعه یافتگی برخی از استان ها به طور کلی (همچون سیستان و بلوچستان، کردستان و لرستان) از نظر شاخص های سرمایه انسانی در ابعاد آموزش، سلامت، نیروی کار و اشتغال،و محیط توانمندساز، پراکندگی های منطقه ای و تفاوت های قومی چشمگیری هم وجود دارد و شاخص های سرمایه انسانی در برخی از استان ها متمایل به مرکز (همچون اصفهان، سمنان، آذربایجان شرقی، و مازندران) بیشتر و انباشته تر است. این نتایج لزوم توجه به تقویت سرمایه انسانی جمعیت بالقوه فعال در استان ها و مناطق کمتر برخوردار و مرزی از یک طرف، و درگیر کردن آنان در فرایند توسعه با توجیه ماندگار کردن جمعیت جوان و ارتقای شاخص های توسعه تا حد استان های توسعه یافته و نیز افزایش کیفیت جمعیت برای تداوم فرایندهای جمعیتی در آینده از طرف دیگر را می طلبد.
