پریسا علیزاده

تالاب‌ها از طریق ارائه دامنه وسیعی از خدمات اکوسیستمی به طور قابل‌‎توجهی به ارتقای کیفیت زندگی جوامع انسانی کمک می‌کنند، و به دلیل چنین ماهیتی افکار عمومی بخصوص در دهه‌های اخیر، به جای بازار، برای حفاظت و بهره‌برداری از آنها ارزش قائل است؛ اگرچه در دهه‌های اخیر روند صعودی بهره‌برداری از تالاب‌ها با هدف بالا بردن سود اقتصادی، به ویژه در جوامع در حال توسعه، افزایش خسارت و تخریب تالاب‌ها را به دنبال داشته است. در این چارچوب، تغییرات کاربری اراضی یکی از آشکارترین اثـرات مـداخله انـسان در کره زمین است که می‌تواند بر سلامت انسان و سیستم‌های بومشناختی تاثیرگذار باشد. بنابراین، ارزش‌گذاری تالاب‌ها و خدمات اکوسیستمی آنها برای سیاست‌گذاران و مدیران بسیار مهم است. تالاب زریبار به عنوان یکی از مهم‌ترین و مولدترین اکوسیستم‌های آبی واقع در غرب ایران، در تأمین آب و مواد غذایی، هدایت چرخه‌های هیدرولوژیکی، مواد غذایی و کربن نقش مهمی دارد و در عین حال زیستگاه مناسبی برای بسیاری از گونه‌های حیات وحش را فراهم آورده است. در این مطالعه، با استفاده از داده‌های منابع مختلف و با بهره‌گیری از مدل InVEST، خدمات اکوسیستمی این تالاب مهم شامل خدمات ترسیب کربن، تولید آب، انتقال و نگهداشت مواد مغذی، انتقال رسوب، تولید محصول، و کیفیت زیستگاه در سال های 1987(سال مبنا) و 2023 ارزش‌گذاری ریالی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده نوع کاربری اراضی آبخیز تالاب به طور قابل‌توجهی بر خدمات اکوسیستمی تالاب تأثیر می‌گذارد، به طوریکه ارزش همه خدمات اکوسیستمی در زیرحوزه‌های با کاربری بیشتر جنگل در سال 1987 در مقایسه با زیرحوزه‌های با کابری غالب کشاورزی در سال 2023 به طور چشمگیری بیشتر است، به طوریکه در نتیجه فعالیت‌های توسعه‌ای به آبخیز تالاب و خدمات ارایه شده توسط این این اکوسیستم خسارت زیادی وارد آمده است. بدین‌ترتیب، فعالیت‌های توسعه‌ای انسان از ارزش خدمات اکوسیستمی این تالاب به طور معنی‌داری کاسته است.