در چند دهه اخیر روایت به مثابه مفهومی سیُار در بسیاری از شاخه های دانش حضور یافته است و همسو با آن الگوهای تعاملی متنوعی هم شکل گرفته است که در تبیین انواع ادبی می توان از آنها بهره گرفت. این الگوها که بر اساس نوع تعامل و کارکرد سوژه ها اعم از گوینده و شنونده در نقش هایی همچون مولف تاریخی، مولف پنهان، راوی و غیره سامان یافته است، با وجود کارایی چشمگیر نتوانسته اند درجه عاملیت سوژه های سخنگو را به شکلی شفاف بیان کنند. از میان این الگوها، الگوی تعاملی اروینگ گافمن در قیاس با دیگران توانسته است با تکیه بر اصطلاح «موضع مشارکت» وجه دقیقتری از میزان مشارکت گوینده و شنونده نیز درجه عاملیت گوینده را نشان دهد. در تلقی وی گویندۀ «من» می تواند حداقل در سه نقش مجزای «تولید کننده»، «آفریننده» و «بازیگر اصلی» جایگیر شود یا هر سه نقش را همزمان برعهده بگیرد. سه نقش مذکور که بنا به درجه عاملیت با هم متفاوت می نماید، برای تبیین توزیع فضا نیز کشف روابط قدرت در انواع ادبی بسیار کارآمد است. در این نوشتار با تکیه بر متن هایی از انواع ادبی کلاسیک و معاصر فارسی، راویِ جایگیر در ضمیر اول شخص و درجه عاملیت وی بر اساس نقش پذیری سه گانه منطبق با الگوی گافمن بررسی شده است. نتیجه حاکی از آنست در ژانرهایی که راوی با تردیدی هستی شناختی یا معرفت شناسانه، در نقش «تولید کننده» به نمایش در می آید، عاملیت وی به تعویق می افتد. بر همین اساس متن از اقتدار گرایی فاصله گرفته؛ رابطه ای نسبتاً افقی میان کارگزاران روایی شکل می گیرد.
