روایتهای داستانی و تاریخی از این نظر که برآمده از پیرنگ سازی یک یا چند راویست، ساختاری مشابه دارند ولی به لحاظ معرفت بخشی و درجۀ انتقال واقعیت، باور بر این است که روایت داستانی در جهان واقعی اتفاق نیفتاده و ساختگی است. در مقابل، روایتهای تاریخی مدعی واقعیت گویی است. در سنت تاریخنگاری قدیم، اغلب راویان این دسته از روایت ها سعی کرده اند با به نمایش گذاشتن نوعی عینیت گرایی چنان بنمایانند که روایت پردازی آنان چیزی جز ذکر واقعیت نیست. به اذعان این راویان که خود معمولاً منصب دیوانی داشته اند، ماجراهای ثبت شده حاصل مواجهۀ مستقیم یا با واسطه آنان با واقعیت است. بر همین اساس با ارجاع و استناد به قوای ادراک حسی خود یا فرد واسطه، بر واقعیت گویی، به مثابۀ امر اخلاقی یا معرفتی، پای می فشارند. چنین تلقی ای میتواند حاصل تداخل امر اخلاقی و معرفتی، عدم اطّلاع یا بی توجّهی به تفاوت حوزه های ادراک و تبیین مانند توصیف و تأویل، نادیده انگاری یا ناآگاهی از منظرمندی اضطراری نهفته در کنش فهم نیز مندرج در انواع رسانه بویژه رسانه زبان باشد. با نگاهی به تمایز مطرح شده میان «داستان و طرح» از جانب فرمالیستهای روس، ساختارگرایان فرانسه، نیز پشتیبانی طرفداران نظریۀ «تاریخ به مثابۀ داستان» می توان نشان داد که تلقی راویان روایت های تاریخی به لحاظ معرفتی پذیرفتنی نیست چرا که طرح یا پیرنگِ هر روایتی مبتنی بر کانونی سازی مندرج در زاویه دید یا زاویۀدیدهایی است که خود آن نیز از زمینه هایی همچون زمان و مکان، عاطفه و ایدئولوژی کانونی ساز متاثر است، به طوریکه حتی واقعیت تاریخی نیز در چرخه پیرنگ سازی به شکلی خاص و منظرمند سامان می یابد. از میان روایت های تاریخی فارسی، راوی تاریخ بیهقی که به شکلی گسترده و مؤکد سعی کرده است نوشتار خود را با استناد به حس بینایی و شنوایی، خواه مستقیم و خواه غیرمستقیم، عین واقعیت نشان دهد نمونۀ شاخص عینیت گرایی است. در این نوشته پس از معرفی صورتهای عینیتگرایی در تاریخ بیهقی نشان داده خواهد شد که واقعیت به نمایش درآمده در آن کتاب، حاصل پیرنگ سازی است و برغم ادعای راوی نمی تواند عین واقعیت یا همۀ آن باشد.
