با توجه به تفاسیر و شرح هایی که دربارۀ مثنوی ـ به ویژه نی نامه ـ نوشته شده است، تا به حال هیچ یک از شارحان و مفسران به معانی چند گانه واژۀ هوش در «نی نامه» توجه نکرده است یا آنکه غیر از معنی رایج و آشنا آن واژه، معنای دیگر آن را محتمل ندانسته است. با این وصف معنای غیر مشهور آن یعنی مرگ و نیستی در سایه معنای مشهورش ـ زیرکی و آگاهی ـ پوشیده مانده است. نگارنده بر این باور است که با توجه به بافت کلامی نی نامه، از میان معانی دوگانه و متباین واژۀ مذکور، معنی اخیر محتمل تر می نماید. زیرا واژۀ هوش در معنای مرگ، مفهوم اصطلاح عرفانی «فنا» را بیان می کند و این امر کاملاً با دلالت های بافت کلامی نی نامه، منطبق است. برای اثبات این ادعا، نشانه های بافت کلامی در چند سطح بررسی شده است.
