نوشتار حاضر بر اساس روش شناسی کیفی و با روش مردم نگاری، به بررسی درک و تفسیر مردم منطقه مرزی مریوان از تاثیرات بازارچه های مرزی بر پدیده قاچاق انجام گرفته است. چارچوب مفهومی تحقیق به مثابه لنزی نظری، ترکیبی از رویکردهای انتقادی، کارکردی، و سازه گرایی است. یافته های تحقیق با تکنیک های مصاحبه عمیق، مشاهده مشارکتی و اسنادی گردآوری شده اند. با کمک روش نمونه گیری کیفی(از نوع نمونه گیری فرصتگرا یا ظهوریابنده) با 27 نفر از مطلعان کلیدی مصاحبه شده تا اشباع نظری حاصل گردد. در نهایت، داده ها با روش نظریه زمینه ای تحلیل و در قالب 34 مفهوم اساسی و پنج مقوله عُمده (تداخل کارکردی نهادی، بوروکراسی بغرنج و بازدارنده، آسیب مندی و ناکارآمدی سیستم نظارت درونی بازارچه ها، نابسامانی موقعیتی، فشارهای برون ساختاری) کدگذاری شده و در مقوله هسته «تداوم تحول یافته پدیده قاچاق» تلخیص شده اند. نظریه حاصله در قالب مدلی ارایه و تواماً از وضعیت بر ساخت شده نهایی، تبیینی انتقادی ارایه شده است.
