در قرن بیست و یکم ، رهبری و مدیریت مدرسه همچنان در حال تکامل و توسعه است. یکی از چشمگیرترین تحولات ، روشی است که در آن مدارس یاد می گیرند - به دلایل مختلف - با یکدیگر کار می کنند و در چندین زمینه همکاری می کنند. هدف پژوهش حاضر کشف و بازتاب تجارب اعضای جامعۀ مدارس از موقعیت های گونه های مختلف ابتکاری و کشف نشدۀ «همکاری بین مدرسه ای» است که در رهبری و مدیریت مدارس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مفید بوده اند. این پژوهش با رویکردی کیفی و راهبرد نظریۀ داده بنیاد با الگوی تحلیل موقعیت انجام شد. میدان پژوهش آموزش و پرورش استان کردستان بود و مشارکت کنندگان بالقوۀ تحقیق اعضای جامعۀ مدارس (مدیران، معاونان، معلمان، اعضای انجمن اولیاء و مربیان و ...) بودند که در موقعیت های همکاری و مشارکت بین مدرسه ای تجربۀ حضورداشته اند. ازاین رو، 33 نفر به شکل هدفمند و ملاکی به مشارکت فعال در پژوهش دعوت شدند. داده ها با استفاده از یک پروتکل مصاحبۀ نیمه ساختاریافته جمع آوری شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده های حاصل از مصاحبه، کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) استفاده شد. همچنین با تحلیل گونه های مختلف همکاری بین مدرسه ای و با بررسی مؤلفه های انسانی و غیرانسانی، عاملین فردی و جمعی، ساخت های گفتمانی و مؤلفه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، فضایی و زمانی، موقعیت به تصویر کشیده شده است. درنهایت نقشه های موقعیت، عرصه ها و جهان های اجتماعی و وضعیت به عنوان مراحل سطح تحلیل موقعیت ترسیم و تحلیل شد. در پژوهش حاضر برای افزایش روایی و پایایی پژوهش از راهکارهایی مانند مشارکت طولانی و فعال محقق در میدان تحقیق، استفاده از ضبط صوت و یادداشت برداری برای ثبت داده ها، جستجوی شواهد ناهمخوان و اخذ بازخورد از مشارکت کنندگان پس از کدگذاری داده ها استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که منطق شکل گیری ساختارهای متنوع همکاری بین مدرسه ای در اغلب موارد بهبود وضعیت دانش آموزان، رفع بی عدالتی آموزشی، هم افزایی، اشتراک منابع و تخصص و ارتقای تمام شاخص های آموزشی و پرورشی در مدارس است. همۀ اعضای جامعۀ مدارس به ویژه مدیران در موقعیت های همکاری بین مدرسه ای نقش مؤثری دارند. اگر اعضای جامعۀ مدارس، انگیزۀ کافی برای همکاری بین مدرسه ای داشته باشند، با داشتن هدف مشترک، علائق و منافع مشترک و با تفویض اختیار در مدارس، می توانند با تبادل تجربیات در حوزه های مختلف و انتقال امکانات و تجهیزات آموزشی، به پیشرفت مدارس خود کمک کنند.
