ناصر شیربگی

چکیده هدف پژوهش حاضر با عنوان تباهی در توسعه حرفه‌ای معلمان؛ روایت‌های اپیزودیک معلمان از تجربه آموزش ضمن خدمت نیابتی به بررسی روایت‌های معلمان‌ شهرستان‌های سنندج و کامیاران به‌منظور شناسایی تجارب معلمان از آموزش ضمن خدمت، عوامل مؤثر در شکل‌گیری معنا و مفهوم آموزش ضمن خدمت نیابتی و شرایط و دوره‌های که منجر به گرایش معلمان به آموزش نیابتی شده است پرداخته است. آموزش ضمن خدمت معلمان عبارت است از بهبودبخشیدن فعالیت‌ها و وظایف آنان در ارتباط حرفه تخصصی باهدف افزایش دانش و مهارت آن‌ها تا به‌گونه‌ای مؤثر وظایفشان را به انجام برسانند. روش انجام پژوهش بر اساس رویکرد کیفی و بهره‌گیری از روش روایت‌پژوهی انجام شده است. میدان پژوهش کنونی کلیه معلمانی هستند که در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ در شهرستان‌های سنندج و کامیاران مشغول به خدمت بوده‌اند و سابقه حضور و شرکت در دوره‌های متنوع آموزش ضمن خدمت حضوری و غیرحضوری را دارند روش نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند از میان معلمانی باسابقه خدمتی بالاتر از ۱۵ سال و معلمانی که سابقه تدریس در دوره‌های ضمن خدمت را داشته‌اند بوده است. پژوهشگر با تعداد ۱۷ نفر به سطح اشباع نظری دست‌یافت. مصاحبه‌های روایی با تأیید و اجازه از معلمان ضبط و به‌صورت نوشتاری ثبت گردید. داده‌های حاصل از پژوهش بدون آسیب خلاصه‌سازی و دسته‌بندی گردید و تجزیه‌وتحلیل آنها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA 2020 انجام شد. در پاسخ به سؤالات پژوهش داده‌ها پس از تجزیه‌وتحلیل در نهایت در چهار مضمون اصلی معلمان؛ یادگیرندگان بی‌رغبت، کمبود امکانات، فرایند دستوری و اثربخش نبودن روند اجرایی آموزش ضمن خدمت از جمله تجارب معلمان حاضر در پژوهش بود که سبب گرایش معلمان به سمت تجربه آموزش ضمن خدمت نیابتی می‌شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داده که علی‌رغم نیاز به آموزش‌های ضمن خدمت، برگزاری و نتایج این دوره‌ها برای معلمان رضایت‌بخش نبوده و مشکلات و نارسایی‌های دوره‌های آموزش ضمن خدمت شامل عواملی از جمله نبود انگیزه درونی و مشوق‌های بیرونی فراگیران، ضعف در محتوا، نبود امکانات آموزشی مناسب جهت برگزاری دوره‌ها، ضعف در نظام ارزشیابی، عدم بازخورد صحیح دوره‌ها به مسئولین ذی‌ربط، عدم تنوع در شیوه‌های آموزش و ضعف عوامل انسانی در دوره‌های آموزش ضمن خدمت سبب گرایش معلمان به آموزش‌های نیابتی شده است. همچنین نگاه نوآورانه به موضوع آموزش ضمن خدمت معلمان و راهکارهای ارتقای کیفیت آموزش ضمن خدمت و پیشگیری از بروز آموزش نیابتی و پیامدهای ناشی از آن ازجمله ویژگی‌های پژوهش به‌حساب می‌آید و ارائه راهکارهای مانند توجه به انگیزه‌های درونی، ایجاد مشوق‌های بیرونی، انتخاب موضوع‌ها و محتوای متناسب با حوزه تخصصی، وجود امکانات مناسب برای آموزش، حضور مدرسان شایسته و باتجربه، بازنگری در شیوه‌های ارزشیابی در دوره‌های آموزش ضمن خدمت از جمله نتایج پژوهش است.