ناصر شیربگی

چکیده مشغولیت دانش آموزان در فرایند یاددهی-یادگیری یکی از مباحث اساسی است که توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است، و به عنوان یک احساس تعلق و گرایش فرد به مشارکت در فعالیت های کلاس که موجب درگیری ذهنی آن ها و افزایش میزان یادگیری می-شود است. هدف این پژوهش شناسایی عوامل و شیوه های مؤثر در مشغولیت دانش آموزان در فرایند یاددهی-یادگیری است. روش پژوهش حاضر کیفی و بر مبنای رویکرد پدیدارشناسی است و برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه استفاده شد. مصاحبه شوندگان این پژوهش شامل کلیه معلمان ابتدایی شهر کرمانشاه بود. نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام گرفت و پس از مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با چهارده معلم، داده ها اشباع شد. اطلاعات گردآوری شده با روش تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفتند که از تحلیل داده های حاصل از مصاحبه سیزده مضمون پایه، شش مضمون سازمان دهنده و سه مضمون فراگیر استخراج گردید که شامل: عوامل مربوط به معلم(1.روش تدریس معلم: روش تدریس تعاملی و روش تدریس توضیح دهنده2. ویژگی های شخصیتی معلم: شوخ طبعی، مثبت نگر بودن و توانایی برقراری رابطه) عوامل مربوط به فراگیر(1. تیپ شخصیتی دانش آموز: برونگرایی و درونگرایی2. سبک-های فرزندپروری والدین)و عوامل مربوط به آموزش(1. محتوای مطالب: جذابیت مطالب، تناسب مطالب با نیازهای دانش آموز) امکانات آموزشی: (1. وسایل کمک آموزشی 2. فعالیت-های فوق برنامه) و بنابر اظهارات معلمان در فرایند یاددهی-یادگیری فنون متعدد و متنوعی برای مشغولیت دانش آموزان در فرایند یادگیری به کار می رود که به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم: استفاده از ابزارهای آموزشی، طرح سوال چالش برانگیز، کار گروهی، بازی و... همچنین فواید و پیامدهای مشغولیت دانش آموزان از نظر معلمان شامل: یادگیری عمیق، عدم ایجاد اختلال در فرایند تدریس، افزایش انگیزه معلم، رعایت نظم در کلاس، افزایش خودکارآمدی و اعتماد به نفس دانش آموزان، توجه و تمرکز بیشتر، مشارکت مشتاقانه در یادگیری و حضور مداوم در مدرسه است. نتایج این پژوهش، رشته ای از تجربیات زیسته و راهبردهای معلمان برای افزایش مشارکت و مشغولیت دانش آموزان در فرآیند یادگیری-یاددهی و به طبع آن افزایش کیفیت تدریس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را آشکار نمود که نیازمند توجه از سوی نهادهای تأثیرگذار است.