علم مقاصد عبارت است از دانش شناخت اهداف اصلی شارع از تشریع احکام. از آنجا که قالب استنباط احکام در علم اصول فقه تا آنجا مورد توجه قرار گرفت که گاه اهداف اصلی و علل غایی شریعت فراموش می شد علمای فقه و اصول به این فکر افتادند که به این علم توجه بیشتر داشته باشند و سیر حرکت اجتهاد را به سوی مصالح تشریع سوق دهند. این حرکت در چند مرحله انجام شد. ابتدا در خراسان در قرن چهارم شروع شد و پس از آن از مراحلی عبور کرده و پس از تالیفاتی چون قواعد الاحکام عز بن عبدالسلام؛ در کتاب موافقات شاطبی به صورت متقن و دقیق به علمی مستقل تبدیل شد. این علم بعد از امام محمد عبده در مصر و بعد از آن در اکثر بلاد اسلامی موردتوجه قرار گرفته و به گفتمان غالب مجتهدان تبدیل شده است.
