ناصر خالق پناه

سابقه و هدف: یکی از مسائل مهم که مورد توجه متخصصین رشته های مختلف می‌باشد، تغییر اقلیم است. نظر به اینکه مسأله تغییر اقلیم موضوعی جهانی است، کم و بیش تمام کشورهای جهان متأثر از آن بوده و کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. باتوجه به چالش‌های فزاینده مرتبط با تغییرات آب و هوایی و با عنایت به اینکه در تحقیقات قبلی، در مناطق کرج و قزوین تغییر اقلیم گزارش شده است، هدف از انجام این پژوهش بررسی پیش‌نگری تغییر اقلیم و تاثیر آن بر پارامترهای دمای حداقل، دمای حداکثر، بارش و ساعات آفتابی با استفاده از گزارش CMIP6 در دو دوره زمانی مختلف (آینده نزدیک و آینده دور) بود. مواد و روش‌ها: در این پژوهش داده‌های دمای حداقل و حداکثر روزانه، مقادیر بارش روزانه و ساعات آفتابی روزانه ایستگاه‌های سینوپتیک کرج و طالقان (استان کرج)، و ایستگاه‌های سینوپتیک قزوین و باغ کوثر (استان قزوین) طی سالهای 1980 تا 2015 میلادی به عنوان داده‌های دوره پایه از پایگاه داده سازمان هواشناسی کل کشور تهیه گردید. جهت بررسی اثر تغییر اقلیم بر پارامترهای دمای حداقل، دمای حداکثر، بارش و ساعات آفتابی پس از بررسی ده مدل، سه مدل برتر HadGEM3،AccESSESM1 و MRI-ESM از مجموعه مدل‌های گزارش ششم (CMIP6) استفاده شد. با استفاده از مدل‌های انتخابی، تحت سناریوهای SSP1-2.6 خوش بینانه و SSP2-4.5 میانه و SSP5-8.5 بدبینانه در دو دوره زمانی مختلف (2050-2030) و (2070-2050) و مقایسه آن نسبت به دوره پایه (2015-1980) از طریق مدل ریزمقیاس‌نمایی آماری LARS-WG در چهار ایستگاه‌ سینوپتیک منتخب در حوضه کرج و قزوین پرداخته شد. در ارزیابی مدل LARS-WG به بررسی میزان خطای داده‌های مشاهداتی و شبیه‌سازی با استفاده از معیارهایNRMSE، MAE،RMSE ، MSE و R2 پرداخته شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از پارامترهای مورد بررسی نشان داد که در دوره آینده افزایش دمای کمینه و بیشینه در اکثر ماه‌ها و در ایستگاه‌های مورد مطالعه رخ خواهد داد. انتظار می‌رود در اکثر فصل‌ها تغییرات گرمایی و تغییرات حرارتی بیشتری رخ دهد و در اکثر فصل‌ها، گرمای بیشتری نسبت به دوره پایه اتفاق افتد. دمای حداقل به طور میانگین در طی دو دوره آینده مورد بررسی 25/2 درجه سلسیوس نسبت به دوره پایه افزایش نشان می‌دهد. دمای حداکثر به طور میانگین در طی دو دوره آینده 25/2 تا 5/3 درجه سلسیوس تحت سناریوی SSP5-8.5 و هم‌چنین تحت سناریویSSP2-4.5 تا 3/2 درجه سلسیوس نسبت به دوره پایه افزایش نشان می‌دهد. براساس نتایج به دست آمده در فصل‌های بهار و پاییز به طور میانگین 2/2 درجه افزایش دمای حداکثر و در ماه‌های مارس، آوریل و می در هر 2 دوره به طور میانگین کاهش 66/66 درصدی بارش نسبت به دوره پایه پیش‌بینی گردیده است. هم‌چنین براساس نتایج به دست آمده طی دو دوره آینده مورد بررسی، پارامتر ساعات آفتابی در تمامی ماه‌ها افزایش خواهد یافت. نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست آمده از پارامترهای مورد بررسی (دمای حداقل، دمای حداکثر، بارش و ساعات آفتابی)، نشان داد در هر سه مدل مورد بررسی تغییرات دمای حداقل (Tmin) در دوره‌های آینده نسبت به داده‌های مشاهداتی دارای روند افزایشی خواهد بود. اما پارامتر بارش ((Rain در بیشتر ماه‌ها دارای روند کاهشی و در بعضی ایستگاه‌ها به صورت جزئی روند افزایشی/کاهشی داشت. به‌طور کلی می‌توان گفت میانگین مجموع بارش‌های ماهانه در دوره‌های (2050-2030) و (2070-2050) تحت هر سه سناریو دارای روند کاهشی بوده و پارامتر ساعات آفتابی (snhn) با توجه به عرض جغرافیایی و همچنین ارتفاع ایستگاه‌های مورد مطالعه برای هر سه مدل و تحت سه سناریوی مورد بررسی دارای روند افزایشی بوده است. باتوجه به داده‌های بدست آمده از دوره پایه در ایستگاه‌های مذکور که تغییرات اقلیمی را به وضوح در پارامترهای دما، بارش و ساعات آفتابی نشان می‌دهد، نتایج حاصل از این پژوهش دور از انتظار نمی‌باشد.