مهرداد یوسف زمانی

گونه‌شناسی از موضوع‌های خرد در مقیاس کوچک معماری تا مباحث کلان شهری را نیز می‌تواند در برگیرد. با توجه به تحولات صورت گرفته در قرن اخیر، خانه‌های تاریخی به شدت در معرض تخریب قرار دارند، این در حالی است که بخش عمده بافتهای شهرهای تاریخی ایران را تشکیل می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تاکنون مطالعات چندانی در مورد این خانه‌ها صورت نگرفته است، تدبر در آنها به دلیل تطابق نیازهای انسان ایرانی و محیط ساخت، می‌تواند در رسیدن به الگوی مسکن مناسب سودمند باشد. از سویی دیگر با تغییر شکل شهرها و شیوه‌های معماری، به‌ویژه الگوی سکونت، آنچه موجب بازشناسی هویت تاریخی فرهنگی شهرها، همچون تناسب و رابطه ابعاد فضاها، رنگ‌ها، فرم‌های خارجی، نسبت‌ها و فرم داخلی کالبدهای معماری خانه‌های تاریخی به عنوان عناصر و اجزای سازمان‌دهندۀ بافت بوده، کم فروغ شد. پژوهش حاضر رویکردی کیفی و به لحاظ هدف نظری است. راهبرد تحقیق روش تاریخی دارد و روش تحقیق به لحاظ نوع نتایج توصیفی- تحلیلی می‌باشد. مسئله اصلی این نوشتار چگونگی تأثیر فرهنگ مردم منطقه بر شکل‌گیری گونه‌ خانه‌‎های شهر سنندج در دوره پهلوی اول است. از این رو با نگاهی فرهنگی- کالبدی به خانه‌های احمدزاده، امیرآصفی و مصری بارزترین ویژگی موثر بر شکل گیری گونه های آنها استخراج گردید. هدف این پژوهش مطالعه و شناخت رابطه کالبد معماری خانه‌های شهرسنندج با فرهنگ منطقه کردستان، شناخت گونه‌های معماری خانه‌های سنندج در دوره پهلوی اول از دیدگاه فرهنگی منطقه کردستان و واکاوی ویژگی گونه‌های موجود خانه‌های شهر سنندج بر مبنای خوانش( مطالعه و تجزیه و تحلیل) کالبد بناها است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد، درصد فضای باز و بسته خانه‌های تاریخی شهر سنندج بیانگر شکل‌گیری کالبد خانه‌ها می‌باشند و همچنین فاکتورهایی چون حفظ محرمیت، فرهنگ و آداب و رسوم، از شاخص‌های اصلی و فرهنگی خانه‌های احمدزاده، امیرآصفی و مصری، است که خود نشان‌دهنده حفظ هویت اجتماعی- کالبدی و فرهنگ بومی در شهر سنندج می‌باشد.