شهر دیواندره به دلیل تنوع ژئومورفولوژیکی بالا و قرارگیری در محدودههای پرخطر طبیعی، با محدودیتها و چالشهای قابل توجهی در توسعه فیزیکی نواحی سکونتگاهی مواجه است. فرمهای زمینریختشناسی نه تنها سیمای طبیعی منطقه را شکل میدهند، بلکه بهطور مستقیم در تعیین مناطق مستعد سکونت و تصمیمگیریهای توسعهای تأثیرگذار هستند. با توجه به اهمیت موضوع، هدف اصلی این پژوهش، تهیه سند ژئومورفولوژیکی جامع و شناسایی مناطق مستعد توسعه فیزیکی نواحی سکونتگاهی در محدوده شهری و حاشیه شهر دیواندره است. در این پژوهش از تصاویر گوگل ارث، تصاویر MODIS، مدل رقومی ارتفاعی 5/12 ALOS PALSAR و نقشه زمینشناسی 1:100000 منطقه بهعنوان مهمترین دادههای تحقیق استفاده شده است. مهمترین ابزارهای تحقیق، ArcGIS، TerrSet و SuperDecisions بوده است. در این پژوهش، ابتدا سند ژئومورفولوژی و مخاطراتی شهر دیوانداره ارائه شده است. در مرحله دوم پژوهش به شناسایی مناطق مستعد توسعه فیزیکی اختصاص داشته است و برای این منظور، 7 پارامتر مکانی شامل فاصله از محدوده شهری، فاصله از نقاط روستایی، فاصله از جاده اصلی، تراکم پوشش گیاهی، ارتفاع، شیب و لیتولوژی و همچنین مدلهای گامای فازی، WLC و ANP مورد استفاده قرار گرفتند و نقشههای نهایی مناطق مستعد توسعه فیزیکی نواحی سکونتگاهی تهیه شده است. بر اساس نتایج حاصله، بیش از ۹۴ درصد از مساحت منطقه را تپههای ماهوری و حدود ۶ درصد دیگر را درهها و رودخانهها دربرگرفته است و در مجموع، شرایط ژئومورفولوژیکی منطقه بیانگر ریسک بالای طبیعی و محدودیت جدی برای توسعهی فیزیکی پایدار در دیواندره است؛ بهطوری که تپههای ماهوری پرشیب، درههای عمیق رودخانهای و دشت سیلابی سبب شده است تا بخش زیادی از محدوده شهری و حاشیه شهری دیواندره، در معرض مخاطرات سیلاب و حرکات دامنهای باشد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داده است که بیشترین پتانسیل توسعه شهری، در نواحی شمالی محدوده شهری و بخشهایی از مسیر جاده دیواندره–سقز قرار دارد، در حالی که مناطق جنوبی، درهها با شیب زیاد و دشتهای سیلابی از بالاترین آسیبپذیری برخوردارند و توسعه فیزیکی در آنها محدودیت دارد. این یافتهها اهمیت تهیه نقشههای ژئومورفولوژیکی و سند ژئومورفولوژیکی و مخاطراتی را در برنامهریزی شهری و مدیریت ریسک نشان میدهد و چارچوبی علمی و کاربردی برای تصمیمگیریهای توسعهای ایمن و پایدار فراهم میآورد.
