ممند سالاری

تاثیرگذاری تکتونیکی در سطح کره زمین به حدی است که تقریبا تمام پهنه های آن در طی چند هزار سال اخیر از آن متاثر شده اند. از طرفی شناسایی پهنه های پویا در سطح کره زمین که از تغییرات تکتونیکی و به ویژه تکتونیک فعال متاثر شده اند از منظرهای زیادی ارزشمند است. یکی از راههای دسترسی به بعد کمی تکتونیک فعال و نیز شناسایی اثرات آن شاخص های ژئومورفولوژیک هستند که در صورت اتخاذ و به کارگیری چند شاخص مرتبط و با رویکرد سیستمی در جهت شناخت دینامیک حوضه ها و مدیریت محیط ارزشمند هستند. در این پژوهش به بررسی تکتونیک فعال در سطح حوضه های پیراشهری همدان پرداخته شد. در این مسیر سه حوضه عباس آباد، حیدریه و مریانج که در مجاورت هم هستند بر اساس شاخص های ژئومورفیک مورد بررسی قرار گرفتند. شاخص های شش گانه مورفومتریک شکل حوضه(Bs)، عدم تقارن آبراهه (AF)، پیچ و خم جبهه کوهستان (smf)، نسبت پهنای کف دره به عمق دره (vf)، گرادیان طولی رودخانه (SL)، و تراکم سطحی آبراهه(P) انتخاب و هر سه حوضه بر مبنای این شش شاخص بر اساس استاندارهای مورد تایید هر شاخص و بر مبنای به کارگیری نقشه های توپوگرافی، تصاویر STRM، Google Earth و نیز بازدیدهای میدانی اندازه گیری و نیز اعتبار سنجی شدند و در نهایت با به کارگیری شاخص Iat، ارزیابی وضعیت و کلاسه بندی نهایی صورت گرفت. بررسی نتایج حاصل از شاخص های مورفومتریک نشان داد که مقادیر کمی این شاخص ها دارای دامنه های متفاوتی در سطح حوضه های سه گانه هستند و این مساله گویای آن است در سطح سه حوضه درجات فعالیت تکتونیکی با تفاوتهای نسبی وجود دارد. بررسی موردی نیز نشان داد که در کل در سطح هر سه حوضه بر اساس شاخص های ژئومورفیک شش گانه، پویایی بالای تکتونیکی وجود ندارد و فعالیت غالب در سطح متوسط به آرام است. تحلیل آن نیز در ارتباط با سازوکار نئوتکتونیکی غالب در سطح منطقه و نیز عملکرد فرایندهای غالب دینامیک بیرونی است. به عنوان نمونه یکی از دلایل تایید این مساله عدم پراکنش خطواره‌های گسلی و نیز ایمن بودن از منظر لرزه خیزی است که مصداق تایید کننده این نتیجه است. بررسی موردی نتایج حاصل از شاخص Iat نشان داد که در کل هر سه حوضه در طبقه متوسط قرار می‌گیرند و در این بین حوضه مریانج در سطح فعالیت بینابینی به سمت کم قرار دارد. به عنوان نمونه، مقادیر کمی سه حوضه عباس‌آباد، حیدرآباد و مریانج به ترتیب 33/2، 33/2 و 50/2 بر آورد گردید که دال بر موارد بالا است. در نهایت مجموع ارزیابی شاخص های شش گانه و نیز شاخص Iat نشان داد که در سطح حوضه‌ها فعالیت متوسط تکتونیکی با درجات نسبی تفاوت در سطح حوضه‌ها وجود دارد و بررسی شواهد لندفرمی موجود در سطح حوضه ها نیز درکه حال حاضر پویایی فرایندهای بیرونی را نشان م دهد، مصداق این مساله است.