مقدمه: مشاوره مدرسه نقشی کلیدی در رشد، تعادل و پیشرفت همهجانبه دانشآموزان دارد. علیرغم اثربخشی ثابتشده مشاوره در مدارس، بسیاری از نوجوانان نسبت به جستجو و پذیرش کمک مشاورهای بیمیل هستند. هدف اصلی این پژوهش، تبیین عوامل تسهیلکننده و بازدارنده مراجعه دانشآموزان پسر مقطع متوسطه اول شهر کرمانشاه به مشاور مدرسه است. روش: این مطالعه به روش کیفی و رویکرد پدیدارشناسی توصیفی انجام شد. نمونهگیری به صورت هدفمند از میان دانشآموزان پسر مقطع متوسطه اول مدارس دولتی (شاهد، هیئت امنایی و عادی) شهر کرمانشاه در سال تحصیلی ۱۴۰3-۱۴۰2 صورت گرفت. یافتهها، از طریق مصاحبههای نیمهساختاریافته جمعآوری و با استفاده از روش هفت مرحلهای کلایزی مورد تحلیل قرار گرفت. یافتهها: یافتههای پژوهش در دو بخش اصلی عوامل تسهیلکننده و بازدارنده طبقهبندی شدند. عوامل تسهیلکننده شامل سه مضمون اصلی: ۱) شایستگیهای مشاور (با مضامین فرعی ویژگیهای شخصیتی مثبت و حرفهایگری مشاور)، ۲) کارآمدی مشاوره (با مضامین فرعی مشاوره راهحل محور و سودمندی مشاوره)، و ۳) تقویت محیطی (با مضامین فرعی تقویت جانشینی، ترغیب شدن به مشاوره و دسترسیپذیری) بود. عوامل بازدارنده نیز شامل چهار مضمون اصلی: ۱) ترس از پیامدهای مراجعه (با مضامین فرعی ترس از انگ خوردن، ترس از قضاوت شدن و ترس از عدم رازداری)، ۲) نگرشها و تجارب محدود کننده (با مضامین فرعی اعتقاد به عدم نیاز به مشاور، کمبود آگاهی و تجربیات منفی قبلی)، ۳) گسست ارتباطی بین مشاور و مراجع (با مضامین فرعی رویکرد غیرحمایتی مشاور، ارتباط ناکارآمد مشاور با مراجع)، و ۴) موانع ساختاری (با مضامین فرعی اتاق نامناسب مشاوره، تداخل زمانی و تقلیل مشاوره به ابزاری تنبیهی) بود. نتیجه گیری: یافتههای این پژوهش نشان داد که مراجعه دانشآموزان به مشاور مدرسه تحت تأثیر مجموعهای از عوامل تسهیلکننده و بازدارنده قرار دارد. شایستگیهای شخصیتی و حرفهای مشاور، کارآمدی و سودمندی فرآیند مشاوره و فراهم بودن شرایط محیطی میتواند نقش مهمی در تشویق دانشآموزان به استفاده از خدمات مشاورهای ایفا کند. در مقابل، نگرانی از انگ و قضاوت اجتماعی، باور به بینیازی، تجربیات منفی پیشین، گسست ارتباطی بین مشاور و مراجع و موانع ساختاری از مهمترین عوامل بازدارنده محسوب میشوند. این پژوهش میتواند به مشاوران مدارس و نظام آموزشی کمک کند تا با شناخت عوامل مؤثر بر مراجعه دانشآموزان، در جهت رفع موانع و تقویت عوامل تسهیلکننده گام بردارند.
