چکیده رمان تاریخی یکی از انواع رمان است که در آن نویسنده واقعیت های تاریخی را با تحلیل داستانی می آمیزد و با کمک آن به بیان مسائل عصر خود و انعکاس واقعیت های جامعه در دوره ای غیر از زمان روی دادن حوادث تاریخی می پردازد که هدف از آن بیداری، ارشاد و عبرت گیری از یک دوره تاریخی است. در این نوع رمان شخصیت نقش مهمی را ایفا می کند که می تواند به صورت شخصیت های واقعی یا تخیلی باشد. جنبه تخیلی این شخصیت ها به نویسنده امکان می دهد که از قید و بندهای تحمیلی تاریخی رهایی یابد و به میل خود در خصوصیات آنها دخل و تصرف کند و با الهام گرفتن از تاریخ به بررسی واقعیت های موجود بپردازد. رمان تاریخی در ادبیات عرب تحت تأثیر یک سری جدال های فکری و سیاسی و در شرایطی که کشورهای عربی زیرسلطه استعمار خارجی بودند و نیز همزمان با فروپاشی دولت عثمانی و مطرح شدن مباحثی از قبیل تشکیل دولت یکپارچه عربی پدید آمد که عواملی مثل مقابله با استعمارگران، رشد بیداری ملی، آگاهی مردم از وضعیت نابسامان مملکت و اختلافات داخلی در پیدایش آن مؤثر بود. نجیب محفوظ نویسنده سرشناس مصر یکی از آغازگران نگارش رمان تاریخی به شکل فنی است، او برای بیان واقعیت های جامعه خود از حوادث تاریخی مصر باستان کمک می گیرد و می کوشد گرفتاری های عصر حاضر را در قالب تاریخ بریزد و مشکلات موجود را با الهام از گذشته به حاکمان و ملت مصر یادآوری کند. از این رو سه رمان تاریخی «عبث الاقدار»، «رادوبیس» و «کفاح طیبه» را برای تقویت روحیه ملی و مقاومت در برابر استعمارگران می نویسد. این مرحله از نویسندگی محفوظ که از سال 1939 تا 1944 ادامه می یابد به مرحله تاریخی شهرت دارد.این رمان های تاریخی اشاره های رمزی واضحی به واقعیت اجتماعی مصر در دوران حکومت پادشاهی دارد به طوری که نویسنده در «عبث الاقدار» سیاست استبداد و زور را محکوم می کند و در «رادویس» از فساد حکومتی شاهان انتقاد می کند و در «کفاح طیبه» مسأله آزاد سازی سیاسی و اجتماعی مصر از چنگال استعمارگران را می ستاید. او شخصیت های معاصر مصر را در قالب شخصیت های تاریخی می ریزد و اکثر این شخصیت ها دارای نقاب تاریخی هستند.
