مهتاب پیرباوقار

جاده های جنگلی دارای اهمیت و ارزش زیادی هستند و در سیستم مدرن جنگل شناسی و حمل و نقل دارای رکن اساسی هستند، پس بایستی در برنامه ریزی و طراحی آنها دقت کافی مبذول گردد. هدف از این پژوهش ارائه روشی است برای بهینه-سازی طراحی شبکه جاده های جنگلی با در نظر گرفتن پارامترهای زیست محیطی و بهره گیری از قابلیت های GIS وAHP به نحوی که بتوان تعداد بیشتری از این پارامترها را در فرآیند طراحی وارد کرد. به این منظور با مرور منابع و بازدید مقدماتی از منطقه مورد مطالعه به شناسایی پارامترهای زیست محیطی مؤثر در طراحی شبکه جاده جنگلی پرداخته شد. این پارامترها عبارت بودند از: شیب، هیدرولوژی، سنگ بستر و حساسیت به فرسایش، بافت و ساختمان خاک، گسل، فرسایش پذیری خاک، تیپ و پوشش گیاهی، تراکم پوشش و چشم انداز. سپس نقشه های مربوط به این پارامترها که به صورت رقومی موجود بود، جمع آوری و نقشه هایی که به صورت رقومی موجود نبودند (مانند خاک شناسی) در محیط GIS رقومی گردیدند. نقشه تراکم و چشم انداز نیز بر اساس جنگل گردشی و اطلاعات اساتید ذی ربط و کاملا آشنا به منطقه تهیه و به صورت لایه های اطلاعاتی وارد محیط GIS گردید و در نهایت به نقشه های قبلی اضافه شدند. 6 گزینه شبکه ی جاده با استفاده از نرم افزار ضمیمه Pegger بر اساس اصول فنی و با بازکردن همزمان نقشه ها در نرم افزار Arcview و مدنظر قرار دادن آنها طراحی گردید. به منظور ارزیابی زیست محیطی گزینه ها پس از طبقه بندی و ارزش گذاری طبقات داخلی نقشه ها از روش مقایسه دو به دو در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده و تلفیقی از نظرات متخصصین از طریق پرسشنامه طراحی شده در این فرآیند وارد و وزن های هر لایه در نرم افزار Idrisi به دست آمد. برای تلفیق مشخصه ها و محدودیت ها با توجه به اهمیت آنها از روش ارزیابی چند معیاری MCE استفاده و نقشه شایستگی تهیه شد. با استخراج مجموع ارزش های هر شبکه جاده از نقشه شایستگی و تقسیم ارزش هر شبکه به طول آن ارزش واحد طول به دست آمد. همه ی گزینه ها در محیطGIS به روش های بکموند و زگیبادن از لحاظ فنی ارزیابی شدند. طراحی موجود در منطقه مورد مطالعه نیز به عنوان گزینه هفتم مورد ارزیابی قرار گرفت. با بررسی نتایج حاصل از ارزیابی زیست-محیطی و ارزیابی فنی گزینه ها، گزینه بهینه انتخاب و مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفت و قابلیت پیاده شدن آن در